Stadswandeling Skopje 4w4b52

Table of Contents

Colofon

Het Macedonische alfabet

Welkom in Skopje

WANDELROUTES

Wandelroute door het Nieuwe Centrum van Skopje

Een nieuwe rand aan het oude stadsleven

Wandelroute door het Oude Centrum van Skopje

Met de fontein als startpunt, breng je een bezoek aan het heden en verleden, gezellige cafés, vele standbeelden, interessante musea en de rivier de Vardar.

www.stadswandelingskopje.nl

Colofon

Copyright 2014. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of openbaar gemaakt zonder toestemming van de uitgever. De inhoud van deze brochure is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Alle informatie is onderhevig aan verandering. Er kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard met betrekking tot de onvolledigheid of wijzigingen van de gegevens.

Uitgever: Wandelen Macedonië, www.wandelenmacedonie.nl

Auteurs: Sanne van den Heuvel & Linda Poort

Fotografie: Eva Hevesi. Plattegrond: Darko Ristovski

Het Macedonische alfabet

Het Macedonisch wordt geschreven in een Cyrillisch alfabet. Elke letter wordt altijd op dezelfde manier uitgesproken. Er wordt geen gebruik gemaakt van dubbele letters.

Moet je naar het toilet, maar zie je alleen rare tekens op de deuren staan, onthoud dan het volgende:

Ж - vrouwen

M - mannen

De toiletten zijn niet altijd in de beste staat (geen toiletpapier, geen slot), maar je kunt wel altijd en overal naar binnen lopen.

Welkom in Skopje

Skopje is de hoofdstad en veruit de grootste stad van Macedonië, met een grote verscheidenheid aan bevolkingsgroepen en culturen. Ruim een derde van de Macedonische bevolking woont in Skopje, dat zijn ongeveer 700.000 mensen. Behalve een politiek en economisch centrum, is Skopje in vergelijking met de andere steden in Macedonië een moderne stad. Zo is er onder andere op cultureel gebied veel te beleven.

De berg Vodno lijkt met het grote kruis op de top de stad te domineren. Maar het echte leven speelt zich af op straat. Het centrale plein Plostad Makedonija is een favoriete afspreekplek voor jong en oud. Het plein is een belangrijk onderdeel van het sociale leven van Skopje. In de winter kun je er gepofte kastanjes kopen, terwijl het er in de zomer wemelt van fotograferende toeristen uit binnen- en buitenland. Met het huidige stadsvernieuwingsplan Skopje 2014 heeft het centrale plein inmiddels een grote make-over gekregen. Ook dit jaar wordt er overal nog veel gebouwd.

Te midden van het drukke plein zie je een standbeeld van een bronzen strijder op zijn eeuwig steigerende paard (1). Het is algemeen bekend dat het standbeeld (in de zomer prachtig verlicht, met fontein en watershow) Alexander de Grote voorstelt, maar het beeld heet officieel netjes Strijder te Paard, met het oog op de onenigheid met Griekenland over de Macedonische geschiedenis.

WANDELROUTES

Het plein is in deze wandelgids voor beide wandelingen het begin- en eindpunt. Beide wandelingen zijn los van elkaar te lopen en ook de volgorde waarin je de wandelingen loopt is aan jou. De wandelingen duren ieder ongeveer 1,5 uur, exclusief museumbezoek en terrasjes. Zowel het nieuwe als het oude centrum van Skopje hebben veel te bieden, dus we wensen je een mooie en leerzame route.

Wandelroute Nieuwe Centrum

Duur: 1,5 uur

Afstand: 3,5 km

Begin- en eindpunt: Plostad Makedonija

Wandelroute Oude Centrum

Duur: 1,5 uur

Afstand: 3 km

Begin- en eindpunt: Plostad Makedonija

Skopje 2014

Het centrum van de hoofdstad heeft een uitgebreide make-over gekregen als onderdeel van het project Skopje 2014. Dit omvangrijke en soms controversiële stadsvernieuwingsproject zou volgens de planning in 2014 afgerond moeten zijn. Het is echter duidelijk dat de bouwwerkzaamheden ook na 2014 nog doorgaan. Naast ongeveer 50 monumenten maken ook twee nieuwe bruggen en een aantal grote gebouwen onderdeel uit van het project. Het meest prominente standbeeld dat onderdeel uitmaakt van dit project, is het 22 meter hoge standbeeld Strijder te Paard, midden op het centrale plein. Skopje 2014 werd in 2010 aangekondigd door de regering en wordt gefinancierd door de overheid. Het project is wereldwijd sterk bekritiseerd. Onder andere vanwege de kosten. Met de geraamde 80 tot 500 miljoen euro kun je immers veel goeds doen in een land waar 30% werkloosheid en volop verval in het straatbeeld, acute problemen zijn.

Wandelroute door het Nieuwe Centrum van Skopje

Met deze eerste stadswandeling nodigen wij je uit om het nieuwe centrum van Skopje te ontdekken. Hier liggen alle grote winkelcentra en het centrale bus- en treinstation. Het merendeel van de beelden die deel uitmaken van het project Skopje 2014 bevinden zich eveneens in dit deel van de stad. Maar het nieuwe centrum heeft ook een verleden, zoals het oude stationsgebouw, dat tijdens de aardbeving in 1963 half instortte. Het voormalige station heeft nog altijd een prominente plek in het stadsbeeld en natuurlijk ook in het geheugen van iedereen die de aardbeving heeft meegemaakt. We nemen je graag mee in dit 'nieuwe' gedeelte van de stad. Er is een hoop te zien!

Ga naar het vierkante standbeeld van Tzar Samoil en loop de winkelstraat Ulica Makedonija in

Zoals de meeste van de monumenten op het centrale plein, is ook het standbeeld van Tzar Samoil (2) onderdeel van het project Skopje 2014. De beelden vertegenwoordigen vooral belangrijke figuren in de Macedonische geschiedenis en bevatten vaak bronzen reliëfs van aanverwante historische gebeurtenissen.

De uitgebreide modernisering van het centrum beperkt zich niet alleen tot gebouwen en monumenten, ook straatnamen zijn onlangs gewijzigd. Tot voor kort weerspiegelden de straten van Skopje nog een vleugje socialisme, met namen als Leninova en Partizanski Odredi (de partizaanse verzetsstrijders). Maar wat voorheen bijvoorbeeld de Maarschalk Tito Straat heette, is nu de Makedonija Straat. Stadswandeling Skopje gebruikt deze nieuwe namen.

Als toerist is het niet altijd even gemakkelijk om door Skopje te navigeren. En

dat is niet alleen doordat de straatnamen zijn gewijzigd. Hoewel straatnamen vaak wel op plattegronden vermeld staan, zijn er in het grootste gedeelte van de stad geen straatnaambordjes te vinden. Je kunt echter altijd een voorbijganger om hulp vragen, Macedoniërs zijn over het algemeen vriendelijk, behulpzaam en praten graag met toeristen.

Steek de straat met stoplichten over en vervolg je weg over de winkelstraat

Aan je linkerhand zie je al snel het indrukwekkende herdenkingshuis van Moeder Teresa (3). Zij werd op 27 augustus 1910 als Gonxha Bojaxhiu geboren in Skopje. Ze had een Albanese, maar katholieke achtergrond. Het herdenkingshuis, geopend in 2009, is geen kopie van haar oorspronkelijke huis. Een aandenken daaraan is te vinden op het plein Plostad Makedonija. Je ziet daar vier bronzen hoeken in het asfalt op het stukje plein tussen de donutkraampjes. Het herdenkingshuis is gebouwd op de plek waar vroeger de katholieke kerk stond waar Moeder Teresa gedoopt is.

Openingstijden Herdenkingshuis Moeder Teresa

Ma-vr 09:00 - 20:00, za-zo 09:00 - 14:00, gratis entree

De Macedonische Filharmonie (4) is gevestigd in het oude gebouw achter het herdenkingshuis. Dit gebouw is oud en redelijk vervallen, een nieuw concertgebouw aan de noordzijde van de rivier is momenteel in aanbouw.

Voor een overzicht van de komende concerten: http://www.filharmonija.mk

Naast het herdenkingshuis van Moeder Teresa wordt gebouwd aan de kerk van de heiligen st. Konstantin en Elena (5). In eerste instantie zou deze kerk op het centrale plein gebouwd worden, maar daar kwam protest tegen, voornamelijk vanuit de etnisch Albanese bevolkingsgroepen. Daarop is besloten de locatie van de kerk te verplaatsen.

Steek aan het einde van de voetgangersstraat de kleine dwarsstraat over en vervolg de route rechtdoor. Je ziet de klok van het oude stationsgebouw al recht voor je. Vanwege de bouwwerkzaamheden is het niet altijd mogelijk om de weg rechtdoor te volgen, loop in dat geval om de werkzaamheden heen

Aan de overkant van de drukke straat staat wat er nog over is van het oude stationsgebouw (6). Het voormalige station dient als een herinnering aan de rampzalige aardbeving van 1963. De aardbeving op 26 juli 1963 verwoestte ongeveer 80% van de stad, waaronder ook een groot gedeelte van het treinstation. De stationsklok bleef staan op 05:17, de tijd dat de aardbeving toesloeg. Als herinnering aan de aardbeving is de klok niet meer hersteld. Door de aardbeving met een sterkte van 6.9 op de schaal van Richter, kwamen meer dan 1.000 mensen om het leven. Er waren meer dan 3.000 gewonden en meer dan 200.000 mensen werden dakloos.

In het oude stationsgebouw huist nu het Stadsmuseum van Skopje, waar de geschiedenis van de stad door de eeuwen heen getoond wordt. Er zijn eveneens tijdelijke exposities van lokale kunstenaars, architecten en designers.

Openingstijden Stadsmuseum van Skopje

Di-za 09:00 - 17:00, zo 09:00 - 13:00, gratis entree

Voor een uitstapje naar het winkelcentrum Ramstore sla je rechtsaf (met je gezicht naar het museum). Of vervolg de route

Je ziet het winkelcentrum al direct liggen aan je linkerhand. Ramstore Mall (7) was het eerste moderne winkelcentrum in Skopje en werd geopend in 2005. In de hal op de begane grond vind je een grote supermarkt met internationale producten. Het winkelcentrum is dagelijks geopend. Het tweede grote winkelcentrum van Skopje, Vero Center, werd geopend in 2010. Daar kom je later in deze route nog langs. In september 2012 werd ook Skopje City Mall geopend, 3 km buiten het centrum, in het oosten van de stad. In dat imposante winkelcentrum zijn veel moderne winkels, een grote bioscoop, een bowlingcentrum en diverse cafés te vinden.

Openingstijden Ramstore

Dagelijks geopend, hypermarkt 09:00 - 22:00, foodcourt 09:00 - 22:00, winkels 10:00 - 22:00, bars 10:00 - 24:00

Sla linksaf (met je gezicht naar het museum) voor het vervolg van de route. Ga de eerste straat links, vlak voor het witte gebouw van МАКПЕТРОЛ. Loop over de parkeerplaats naar het groene hek. Breng een bezoek aan de markt of loop om de markt heen met het hek aan je rechterhand

Dit is de groene markt, de Zelen Pazar (8). Er zijn niet alleen allerhande vers fruit, groente, eieren, noten en andere levensmiddelen te vinden, maar ook producten als sokken, speelgoed, touw en onderdelen om je kraan of auto te repareren. Deze markt is niet toeristisch, dus je zult met handen en voeten moeten spreken. De meeste verkopers staan er van 's ochtends vroeg (06:00 is

niet ongewoon) tot vroeg in de middag. Vaak dunt het aantal verkopers om 14:00 al uit en vanaf 16:00 is de marktkoopdag echt wel voorbij, vooral op hete zomerdagen.

Openingstijden Zelen Pazar

Dagelijks geopend van +/- 06:00 tot +/- 16:00

Om de route te vervolgen, ga je aan de andere kant van de markt onder de hoge gebouwen het pad tussen de verkopers door, rechtsaf richting de grote straat

Je komt uit bij een drukke bushalte op de straat 11-ti Oktomvri, genoemd naar de Macedonische opstand van de partizanen tegen de fascisten op 11 oktober 1941 in Prilep. Hoewel deze eerste partizaanse opstand bescheiden was, vertegenwoordigde deze wel de eerste uitbarsting van de strijd. Het was een belangrijk keerpunt in de Macedonische geschiedenis en tegenwoordig een nationale feestdag.

Ga op de drukke straat linksaf, loop naar de verkeerslichten en steek daar de straat over, richting het park

Je staat nu in het Vrouwenpark, Zjena Park (9), gewijd aan alle vrouwen die hebben deelgenomen aan de antifascistische strijd. Het is een populair park, dat vaak bezocht wordt door moeders met kinderen die in het gras spelen en oude mannen die een potje schaken. Onder het mom van het project Skopje 2014 zijn er veel nieuwe monumenten toegevoegd aan het park, waarmee de aandacht voor de vrouwen wordt overschaduwd.

Het meest prominente monument in het park is dat ter ere van de helden die voor het vaderland gestorven zijn. Dit witte monument met grote pilaren en goudkleurige beelden, is erg populair als locatie voor trouwfoto's. De fakkeldrager vooraan vertegenwoordigt Prometheus uit de Griekse mythologie, als symbool van zelfopoffering. Dit beeld van Prometheus was oorspronkelijk naakt, maar kreeg na een aantal klachten toch een lendendoek aan. De godin van de engelen op de top van het monument symboliseert overwinning.

Loop naar de Porta Makedonija, ook wel de Triomfpoort genoemd

Deze triomfpoort (10) werd in januari 2012 geopend. De poort is 21 meter hoog en opgedragen aan 20 jaar Macedonische onafhankelijkheid. De buitenkant van het gebouw is bedekt met 193 m² marmeren reliëfs, met scènes uit de geschiedenis van Macedonië. De ruimte in het 'linkerbeen' bevat een souvenirwinkeltje en een waterkraantje. In het 'rechterbeen' vind je een lift en trap naar het dak. Vanaf daar kun je uitkijken over de omgeving. Helaas is de bovenverdieping niet altijd toegankelijk voor het publiek. Er zijn echter plannen om een bar te openen bovenin de poort, ten tijde van het schrijven van deze stadswandeling is het nog niet duidelijk wanneer dat zal zijn.

Openingstijden Porta Makedonija

Souvenirwinkel: dagelijks geopend, 09:00 - 21:00 Toren: dagelijks geopend, 10:00 - 18:00, entree 30 denar

Ga bij het witte wenteltrapje rechtsaf het oude winkelcentrum in

Het winkelcentrum Gradski Trgovski Centar (11) heet in de volksmond GTC (spreek uit als Guh Tuh Tzuh). Het is gebouwd in de jaren '70. Het doet ouderwets aan, met een grote, half overdekte rechter-, linker- en middengalerij. Naast een hoop kleine winkeltjes zijn er ook een aantal grotere kledingwinkels, een bioscoop en een aantal restaurants. De doorzichtige liften zijn pas in 2012 geplaatst en en visueel niet helemaal in het geheel, maar zijn een fijne aanvulling voor iedereen met kinderwagens, wandelstokken of volle tassen.

Ga uiteindelijk linksaf tussen de winkels door, zodat je het gebouw (diagonaal op de plattegrond) weer uitloopt en bij de rivier uitkomt

Op deze boulevard, de Kej, kun je bij alle restaurantjes lekker lunchen. De oude, stenen brug (A) was tot voor kort de enige voetgangersbrug over de rivier de Vardar, maar er zijn sinds kort twee nieuwe voetgangersbruggen. Op de Brug van de Kunst, Most na Umetnosta (B) staan maar liefst 29 standbeelden van bekende Macedonische kunstenaars en muzikanten. De andere brug, de Brug van het Oog, Most Oko (C), meer naar het westen, toont 28 standbeelden.

Aan de overkant van de rivier zie je, achter de twee nieuwe bruggen, ook een aantal grote gebouwen die in de afgelopen twee jaar zijn verrezen. Dit zijn het Archeologisch Museum, het Bureau voor Elektronische Communicatie, het Openbaar Ministerie / Financiële Politie en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Helemaal links, nog voorbij de oude brug, staan ook het nieuwe Nationaal Theater, het Holocaust Museum en het Museum van de Macedonische Strijd. Over een aantal van deze musea lees je meer in de tekstbox ‘Een nieuwe rand aan het oude stadsleven’ aan het eind van deze wandeling.

Voor een uitstapje naar het winkelcentrum Vero Center sla je rechtsaf (met je rug naar GTC). Of vervolg de route

Houd de rivier aan je linkerhand en steek de straat over bij de eerste brug. Loop langs de rivier tot de volgende brug. Daar zie je het grote winkelcentrum rechts aan de overkant al liggen. Vero Mall (12) doet met de grote, open ruimte erg Amerikaans aan. Het eten in de foodcourts is niet slecht en laaggeprijsd, maar is ook niet te vergelijken met het heerlijke eten van de vele restaurants in de stad. Voor echte zoetekauwen is een gevulde pannenkoek bij Amatti echter wel een lekkernij die je bijna nergens anders vindt.

Openingstijden Vero Center

Dagelijks geopend, hypermarkt 08:00 - 22:00, cafés 09:00 - 24:00, overige winkels 09:00 - 22:00

Sla linksaf (met je rug naar het winkelcentrum GTC) voor het vervolg van de route. Loop met de rivier aan je rechterhand, terug naar het plein. Steek het plein over, maar blijf de rivier volgen over het fiets-/wandelpad

Voorbij de stenen brug zie je aan je rechterhand in de rivier een grote boot (13), wederom als onderdeel van Skopje 2014. Op het moment van schrijven is de boot nog niet open voor publiek. Naar verluidt zal hier een luxe restaurant in komen. Meer terug in de richting van het Vero winkelcentrum zijn nog twee andere boten in aanbouw aan de oever van de Vardar. In een van die boten zal waarschijnlijk een hotel gevestigd worden.

Vlak voor de eerstvolgende autobrug ligt aan de linkerkant, verscholen achter de bomen, een rond betonnen gebouw dat een lotus voorstelt. Dit is het postkantoor (14). De interessante vorm is later op de route beter te zien. Het gebouw is ook goed te zien vanaf het fort en vanaf de top van de berg Vodno bij het grote, metalen kruis.

Voorbij de autobrug aan de overkant van de rivier, zie je een nieuw rond gebouw, dat zal het nieuwe gebouw van het Waterschap worden. Een eindje verderop zie je een doorgezakt gebouw, dat al sinds jaar en dag zo staat. Net als veel andere gebouwen in Skopje, werd ook deze nooit afgemaakt toen het duidelijk werd dat de bouwer geen geldige vergunning had.

Net voorbij de voetgangersbrug ga je linksaf, nog voor het kleine parkje. Wandel tussen de geparkeerde auto's door naar het kruispunt met verkeerslichten

Links van je staat het regeringsgebouw (15), momenteel wordt gewerkt aan een nieuwe gevel voor het gebouw. Macedonië behoorde vroeger tot de federale republiek Joegoslavië. Bij het uiteenvallen van Joegoslavië besloot het Macedonische volk in een referendum in september 1991 tot onafhankelijkheid. Het Joegoslavische leger had haar handen vol aan de oorlogen in Bosnië en Kroatië en liet Macedonië zonder problemen gaan. Voor het regeringsgebouw staan diverse beelden, waarvan vele zonder hoofd. In tegenstelling tot de standbeelden die overal door de stad zijn opgericht, stammen deze beelden wel uit de oudheid.

Steek bij het grote kruispunt met stoplichten de straat over. Loop rechtdoor totdat je uitkomt bij het kerkterrein met de grote klokkentoren aan je linkerhand (de klok staat bij orthodoxe kerken altijd los van de kerk). Ga door de poort het kerkterrein op

De grote, ronde Kerk van Sint Clement van Ohrid (16) is de enige kathedraal van de Macedonisch Orthodoxe Kerk. De bouw begon in 1972 en werd voltooid op 12 August 1990, de geboortedag van de beschermheilige. De ronde kerk beslaat een gebied van 36 bij 36 meter en is een van de meest interessante bouwkundige voorbeelden uit de recente Macedonische geschiedenis. De centrale koepel heeft een oppervlakte van 650 m² en de fresco's zijn het werk van de schilder Jovan Petrov. Steek net als de Macedonische bezoekers een kaarsje aan, te koop bij het kleine winkeltje in het voorportaal.

Openingstijden Kerk van Sint Clement van Ohrid

Dagelijks geopend, 06:00 - 18:30, gratis entree

Ga door de andere poort het kerkterrein weer af en sla linksaf

Je staat nu aan het begin van de 5 kilometer lange straat Partizanska. De partizanen waren het Joegoslavische verzet in de Tweede Wereldoorlog en hebben een echte heldenstatus. Ze streden onder leiding van Josip Broz Tito van 1941 tot 1945 tegen bezettingslanden nazi-Duitsland en fascistisch Italië en Bulgarije. Geen wonder dat de langste straat in de stad de naam Bulevar Partizanski Odredi (de partizaanse verzetsstrijders) heeft gekregen.

Dit deel van de wandeling toont het moderne dagelijks leven van Skopje. De drukte, de vele auto's, het toeteren wanneer de stoplichten op groen springen en de stilstaande auto's op de meest rechter rijbaan zijn een goed voorbeeld van het drukke stadsleven. Wanneer je het einde van de straat nadert, zie je de lotusvorm van het postkantoor.

Steek bij het grote kruispunt de weg over, loop rechtdoor over het kleine parkeerterreintje en sla rechtsaf

Aan je linkerhand zie je een geelgekleurd gebouw (17). In het bouwjaar 1938 was dit gebouw met bogen en ornamenten een ware sensatie voor de inwoners van Skopje. Vanwege dit uiterlijk wordt het ook wel het Arabische Huis genoemd. Voorbij het kruispunt staat rechts op de hoek een leuk standbeeld van een aantal muzikanten (18). Dit is een moderne versie van een eerder standbeeld dat hier stond, maar waarvan de muzikanten één voor één werden gestolen.

Ga hier linksaf en je staat weer op het plein. Als je nog puf over hebt, kun je meteen de wandeling door het oude centrum aanvangen

Een nieuwe rand aan het oude stadsleven

Alle grote gebouwen aan de noordelijke oever van de rivier de Vardar zijn de afgelopen jaren gebouwd in het kader van het project Skopje 2014. Dit zijn (van links naar rechts): het Nationaal Theater (18), iets daarachter het Holocaust Museum (19), het Museum van de Macedonische Strijd (20) en aan de rechterkant van de stenen brug het Archeologisch Museum (21), het Bureau voor Elektronische Communicatie (22), het Openbaar Ministerie / Financiële Politie (23) en ten slotte het Ministerie van Buitenlandse Zaken (24). De drie musea liggen aan de kant van de oude stad en zijn vanaf het plein goed zichtbaar. Ze vormen een soort nieuwe rand aan het oude stadsleven.

Holocaust Museum

Openingstijden: di-vr 09:00 - 17:00, za-zo 09:00 - 15:00, gratis entree

Op de plek waar voorheen een Joodse wijk was, staat nu het Holocaust Herdenkingscentrum voor de Joden van Macedonië. Dit herdenkingscentrum in Skopje is de vierde grootste herdenkingsplaats ter wereld, na Washington, Jeruzalem en Berlijn. Gezien de enorme verliezen die de Joodse bevolking in Macedonië heeft geleden tijdens de Tweede Wereldoorlog, is dit begrijpelijk. Ruim 98% van de Joden in Macedonië zijn in maart 1943 door de Bulgaarse bezetters afgevoerd naar concentratiekamp Treblinka in Polen.

Museum van de Macedonische Strijd

Openingstijden: di-zo 10:00 - 18:00, entree 300 denar

Het museum verbeeldt de strijd voor onafhankelijkheid van het Macedonische volk, van de Ottomaanse tijd tot aan de uiteindelijke onafhankelijkheid van Joegoslavië in september 1991. De expositie bevat meer dan 100 wassen beelden van historische figuren. Het museum is alleen te bezoeken onder begeleiding van een Macedonische, Engelstalige gids en de rondleiding duurt ongeveer anderhalf uur.

Archeologisch Museum (nog in aanbouw)

Behalve het archeologisch museum zullen in dit gebouw ook het gerechtshof en het nationaal archief gevestigd worden.

Wandelroute door het Oude Centrum van Skopje

Deze tweede wandeling neemt je mee naar de oude stad, ook wel Stara Carsija genoemd, het meest pittoreske deel van Skopje. Met haar smalle straatjes, kleine winkeltjes, badhuizen en moskeeën ademt de oude stad een oriëntaalse sfeer. Hier vind je nog steeds veel vaklieden, zoals koperbewerkers, leerlooiers, schoenmakers en goudsmeden.

De laatste jaren is dit deel van de stad weer aan het opleven. Ooit was het stadsdeel een populair uitgaansgebied, maar na het inter-etnische conflict in 2001 was Stara Carsija lange tijd vrijwel uitgestorven. Nu barst de oude stad weer van de cafés en terrassen en mag een bezoek aan dit stukje historie, zowel overdag als ’s avonds, niet ontbreken.

Steek de oude stenen brug over

De oude stenen brug, ofwel Kamen Most, is het officiële symbool van Skopje, ook terug te vinden in het wapen van de stad. De stenen brug is jarenlang de enige verbinding geweest tussen de noord- en zuidkant van Skopje en wordt ook wel gezien als een symbolische verbinding tussen het overwegend moslimgedeelte aan de noordkant en het overwegend Christelijk-Orthodoxe gedeelte aan de zuidkant.

Met funderingen die dateren uit de 6e eeuw, is de brug door de Ottomaanse sultan Murat II de Veroveraar in de 15e eeuw herbouwd. Minder aantrekkelijk zijn de openbare executies die in de Ottomaanse tijd op de brug plaatsvonden. Ook de Macedonische strijder Karpos die tegen de Ottomanen in opstand kwam, is hier geëxecuteerd. Een plakkaat op het hoogste punt op de brug herinnert

hieraan.

Behalve via de stenen brug, kan de rivier Vardar inmiddels ook gemakkelijk te voet worden overgestoken via twee nieuwe voetgangersbruggen. De Brug van de Kunst en de Brug van het Oog worden meer in detail beschreven in de wandeling door het nieuwe centrum van Skopje.

Loop rechtdoor het nieuwe plein over

Het nieuwe plein aan de andere kant van de stenen brug, genaamd Plein van de Opstand van Karpoš (25), biedt een ruime ingang naar het oude gedeelte van de stad. Het belangrijkste monument op dit plein is het hoge standbeeld met de fontein. Dit standbeeld heet officieel 'Krijger', maar het wordt algemeen aangenomen dat het Filip II voorstelt, de vader van Alexander de Grote. Ook de moeder van Aleksander de Grote heeft een prominente plaats op dit plein. Zowel in de fontein met vrouwen als verderop op het plein zie je standbeelden van haar.

Aan de linkerkant van het plein zie je de kerk van Sveti Dimitri (26), een eenvoudige, witte kerk met donkere fresco’s die ooit dienst deed als kathedraal, nadat de oude kathedraal in WOII was verwoest. Hoewel op deze plek al sinds de 14e eeuw een kerk staat, is de huidige kerk relatief nieuw, daterend van eind 19e eeuw. In april 2012 was de kerk wereldwijd in het nieuws toen er sprake was van een goddelijke interventie. De goudkleur op de iconen was van de ene op de andere dag meer gaan glanzen. Waar of niet waar, dit was welkome publiciteit voor zowel Macedonië als voor de kerk van Sveti Dimitri.

Openingstijden Sveti Dimitri

Ma-zo 06:00 - 19:00, gratis entree

Steek aan het einde van het plein het straatje over

Voordat je de trappen opgaat, zie je rechts een beetje lager gelegen de Daut

Pasha Hamam (27). Dit is een van de grootste en meest indrukwekkende badhuizen uit de Ottomaanse tijd die nog te bezichtigen zijn. Volgens de overlevering is het badhuis gebouwd voor de harem van de vizier Daut Pasha en bestond het uit verschillende kamers met hete en koude baden. De koepels op het dak hebben kleine, ronde raampjes die zorgen voor een schitterende lichtinval. De mooie restauratie van de plafonds maken een bezoek aan deze Hamam zeker de moeite waard. Momenteel dient het gebouw als museum van de Nationale Kunstgalerij, met zowel permanente als tijdelijke tentoonstellingen. Om naar binnen te gaan loop je om het gebouw heen naar de andere kant.

Openingstijden Daut Pasha Hamam

Di-zo 10:00 - 18:00, entree 50 denar

Loop rechtdoor over het plein over, dat tegelijkertijd een viaduct is. Welkom in de oude stad! Ga rechtsaf op de Y-splitsing

De oude stad van Skopje was in de Ottomaanse tijd een bloeiend handelscentrum. Dit is te zien aan de vele moskeeën, badhuizen en herbergen die er nog te vinden zijn. Het grootste deel van deze historische gebouwen doet nu dienst als museum of galerij.

De beste kebapi van de stad vind je bij Destan, rechts op de hoek na de Ysplitsing. Kebapi zijn kleine gehaktstaafjes ter grootte van een vinger, die worden geserveerd met rauwe uitjes en brood. Je kunt ze naar eigen smaak kruiden met een mix van zout en rode peper die bukovec heet. Bij Destan worden alleen kebapi en drankjes geserveerd, dus als je geen vleeseter bent, kun je beter kiezen voor een andere gelegenheid.

Neem vervolgens de tweede straat rechts, zodat je uitkomt op een pleintje met terrassen en een boom in het midden

Aan dit plein bevindt zich aan de rechterkant de herberg Kapan An (28), waar de oude sfeer nog geproefd kan worden in een van de cafés of restaurants die er gevestigd zijn. Om in de Kapan An te komen ga je vanaf het pleintje aan je rechterhand de kleine poort door, het trapje naar beneden. Je komt terecht op de binnenplaats waar zich vroeger op de begane grond de stallen voor de paarden bevonden. Boven waren de verblijven voor de reizigers, die op natuurlijke wijze verwarmd werden door de warmte die de dieren uitstraalden. Kapan An is decennia lang gebruikt door reizende karavanen. Zowel het plein als Kapan An zijn een goede locatie voor een koffiepauze of een frisse salade met de lokale sterke drank rakija.

Staand op het pleintje met je rug naar Kapan An vervolg je de route rechtdoor. Ga op de kruising ook rechtdoor. Al snel kom je op een volgend plein, met kleine souvenirwinkeltjes aan je linkerhand

Achter je staat hier de moskee Murat Pasha (29), die vooral in het oog springt door de grote fontein waar gelovigen zich wassen voordat ze de moskee binnengaan. Dit bouwwerk dateert uit 1802, maar op dezelfde plek stond al in de 15e eeuw een moskee. Die ging in vlammen op nadat de Italiaanse generaal Piccolomini in 1689 heel Skopje in brand stak om de uitbarsting van een cholera epidemie te voorkomen. Al zeggen andere bronnen dat hij dit deed om wraak te nemen op het Beleg van Wenen.

Links, ietwat verscholen achter de winkeltjes staat de Cifte Hamam (30), wederom een mooi gerenoveerd badhuis. Cifte Hamam staat voor dubbele Hamam, zo genoemd vanwege het aparte mannen- en vrouwengedeelte. Dit badhuis was nog tot 1915 in gebruik. Er waren ook een mannenkapper, een

ontharingssalon voor vrouwen, masseurs en stoombaden. Opmerkelijk is dat Joden het badhuis ook gebruikten voor rituele baden. Hiervoor was een speciaal marmeren bad geïnstalleerd. Tegenwoordig is de Cifte Hamam onderdeel van de Nationale Kunstgalerij, waar zowel Macedonische als buitenlandse kunstenaars hun werken tentoonstellen.

Openingstijden Cifte Hamam

Di-zo 09:00 - 18:00, entree 50 denar, 20 voor studenten

Volg de straat rechtdoor en terwijl je geniet van de kleine winkeltjes en interessante straatjes, zie je aan je linkerhand al snel een grote poort met een hek. De poort geeft zicht op de ruime binnenplaats van de Suli An

Op de benedenverdieping van Suli An (31) bevindt zich de kunstacademie. Op doordeweekse dagen kun je studenten aan het werk zien. Ook worden er werken geëxposeerd in de ruimtes rondom de binnenplaats.

Op de eerste verdieping van deze 15e-eeuwse herberg bevindt zich het kleine Bazaar Museum. Het museum is onlangs gerenoveerd en geeft een goed overzicht van het belang van de oude stad in de geschiedenis van Skopje. Met oude foto’s wordt een beeld gecreëerd van de bruisende oude stad die in de jaren weinig van haar charme verloren heeft. Alle ambachten worden uitgelegd, wat dit museum voor jong en oud zeker de moeite waard maakt. Ook is er een overzicht van foto’s van de ravage na de aardbeving die Skopje in 1963 trof.

Openingstijden Suli An en museum

Ma-vr 08:00 - 14:00, gratis entree

Vervolg de weg totdat je aan het eind onder een poort doorgaat en bij de markt uitkomt

Voor je zie je de grootste en oudste markt van Skopje, de Bit Pazar (32). Het is de moeite waard om je tussen de kraampjes te wagen en je te verbazen over wat er zoal te koop is. Niet alleen de groenten en fruit van het seizoen, ook kruiden, tabak, vlees, vis, thee, stoffen, ijzerwaren en allerhande plastic prullaria zijn er te krijgen. Wees niet verbaasd als je in het Duits of Engels aangesproken wordt, de verkopers maken graag een praatje met je. Nadat je de markt hebt verkend, vervolg je de wandeling door de oude stad.

Openingstijden Bit Pazar

Dagelijks geopend van +/- 06:00 tot +/- 16:00

Gezien vanaf de straat waar je zojuist uitkwam, sla je links-links de eerstvolgende straat aan je linkerhand in, parallel aan de heenweg, terug de oude stad in (zie plattegrond)

Historisch gezien waren alle vaklieden in de oude stad per ambacht op één locatie gegroepeerd. Dit is vooral nog te merken bij de goudsmeden. De straat waar je doorheen loopt, staat dan ook bekend als de ‘goudsmedenstraat’. Vooral in de zomertijd, wanneer de meeste bruiloften plaatsvinden, is er een grote vraag naar gouden sieraden als cadeau voor de bruid.

Volg deze straat een eind, langs 3 kruisingen. Het oude 'winkelcentrum' aan

de rechterkant, de Bezisten, zie je gemakkelijk over het hoofd. Deze bevindt zich op nummer 37b en is te herkennen aan een kleine poort van witte steen die wat naar achteren ligt ten opzichte van de straat. Stap door de poort en je bevind je in de nog smallere steegjes van het oude, ommuurde winkelcentrum

Tegenwoordig zijn in de Bezisten (33) twee caféetjes en wat kantoortjes gevestigd. Met een beetje fantasie is het mogelijk om te zien dat dit ommuurde deel van de oude stad vroeger plaats bood aan de luxere winkels met zijde, juwelen en parfum. In de avond werden de vier poorten gesloten, zodat de winkels beschermd waren.

Loop driekwart met de klok mee (links-rechts-rechts) en verlaat Bezisten door de uitgang aan de rechterkant (zie plattegrond). Vervolg de weg rechtdoor. Het is niet heel duidelijk, maar als je schuin links / rechtdoor gaat, kom je uit bij een blauw hek. Stap het plein op

Op het terrein zie je direct aan je rechterhand de poort van Kursumli An (34). Deze herberg is gebouwd in de 16e eeuw en is waarschijnlijk de meest indrukwekkende herberg uit die tijd. Je kunt door het kleine gat/deurtje gewoon naar binnen stappen. In hoogtijdagen bood de herberg plaats aan zeker 100 ruiters en hun paarden. Zowel de begane grond als de eerste verdieping zijn gebouwd van steen, en sommige kamers hadden ook hun eigen haarden, wat voor die tijd als zeer luxe kan worden beschouwd.

De daken zijn bedekt met lood, waaraan de herberg zijn naam dankt, Kursumli komt van het Turkse woord lood of kogel. Achter de herberg hebben ook een badhuis en moskee gestaan, maar daar zijn nu alleen nog ruïnes van over. In de Ottomaanse tijd heeft de Kursumli An dienst gedaan als gevangenis en wapenopslag, tegenwoordig is het onderdeel van het Nationaal Museum. In de voormalige kamers op de begane grond worden archeologische vondsten tentoongesteld. Ook worden er in de zomermaanden concerten en filmfestivals

gehouden, wat door de speciale akoestiek een zeer bijzondere ervaring is.

Openingstijden Kursumli An

Geopend tijdens de openingstijden van het Nationaal Museum. Als de poort dicht is, kun je bij de kassa van het museum vragen de poort te laten openen, gratis entree

Naast Kursumli An, maar op hetzelfde terrein (waar kinderen vaak voetballen) is ook het Nationaal Museum. Ga de trappen op

In het volkenkundig deel van het Nationaal Museum (35) vind je een zeer uitgebreide collectie van traditionele instrumenten, gereedschappen en klederdracht. De trouwjurken versierd met vele munten die de rijkdom van de familie symboliseren, zijn de moeite waard – zo'n jurk kan wel tot 40 kilo wegen. Het archeologische deel van het museum is te bereiken via de deur aan de andere kant van de museumwinkel. Interessant is dat de eerste opgravingen uit het stenen tijdperk bij toeval zijn ontdekt door soldaten in de loopgraven van WOI. Het museum is helaas in slechte staat, met weinig verlichting, alleen Macedonische uitleg en hier en daar een emmer die lekkend regenwater opvangt. Alleen om die reden is een bezoek al een hele belevenis.

Openingstijden Nationaal Museum

Di-zo 09:00 - 17:00, entree 100 denar, 50 voor studenten

Links van de museumwinkel is een overdekte doorgang, loop hierdoor naar de andere kant. Bij het rode hek sla je rechtsaf en volg je de weg naar rechts omhoog. Daar zie je de grote Mustafa Pasha Moskee al aan je linkerhand liggen. Als de poort voor de steile trap geopend is, kun je een kijkje nemen op het terrein

De elegante Mustafa Pasha Moskee (36) torent boven de oude stad uit met haar slanke 42 meter hoge minaret. De ligging van de moskee boven op de heuvel zorgt voor een prachtig silhouet in het stadsbeeld. Het mausoleum van Mustafa Pasha bevindt zich in de tuin van de moskee, net als de sarcofaag van een van zijn dochters. Het interieur is mooi bewerkt met marmer en schilderingen op de muur. Wonderlijk genoeg heeft deze moskee alle rampen uit de geschiedenis van Skopje zonder grote schade doorstaan.

Openingstijden Mustafa Pasha Moskee

Ma-za 09:00 - 17:00, gratis entree

Als de poort aan de andere kant van het moskeeterrein geopend is, kun je hierdoor de route vervolgen. Is dit niet het geval, loop dan terug naar de ingang en neem aan het einde van de straat de trappen omhoog, om via het plantsoen bij de doorgaande straat te komen. In beide gevallen: steek de doorgaande straat over en volg de weg omhoog naar de ingang aan de rechterkant van het fort

Al sinds het bronzen tijdperk is er sprake van bewoning op de plek waar nu het fort van Skopje (37) staat. Strategisch gesitueerd op het hoogste punt van de stad, is deze plek veelvuldig bevochten. Toen de stad eenmaal ver buiten de muren van het fort uitgegroeid was, werd de plek nog tot in de Joegoslavische tijd als militaire basis gebruikt. Voordat de aardbeving van 1963 een groot deel

verwoestte, telde het fort wel zeventig torens. De militairen vertrokken en het fort werd een park met amfitheater en weids uitzicht over de stad. Het fort is geopend tot zonsondergang en de entree is gratis.

Neem na een bezoek aan het fort het pad door het park rechts naar beneden, richting de doorlopende straat. Steek de straat over en loop rechtsaf door het plantsoen naar beneden, naar het pleintje met een café en terras

Aan het linkeruiteinde van het plein bevindt zich een stenen muur met een kleine poort die toegang biedt tot de kerktuin van Sveti Spas (38). Deze kerk is gebouwd in de 17e eeuw op de restanten van een nog oudere kerk uit de 14e eeuw. In die tijd was het niet toegestaan dat kerken hoger gelegen waren dan moskeeën, vandaar dat deze kerk half ondergronds is gebouwd. De kerk is vooral beroemd om haar houten iconostase van zeker 10 meter breed. Het houtsnijwerk bevat niet alleen Bijbelse motieven, ook flora en fauna uit de regio en een klein zelfportret van de makers.

In de kerktuin bevindt zich het graf van de oprichter van de Macedonische vrijheidsbeweging, Goce Delcev. Zijn beroemde uitspraak “Ik zie de wereld als een slagveld van culturele strijd tussen volkeren” is tekenend voor zijn beeld van de maatschappij. Het kleine museum over Goce Delcev op het kerkterrein is in 2013 gerenoveerd.

Openingstijden Sveti Spas

Di-vr 09:00 - 17:00, za-zo 09:00 - 15:00, gratis entree tot terrein, kerk en museum 120 denar, 50 voor studenten

Weer buiten de ommuurde kerktuin, steek je het pleintje over richting de straatkant. Links achter de fontein en het terras ga je via de trappen naar beneden. Sla rechtsaf tussen de cafés en terrassen door en volg de weg trapsgewijs naar beneden. Je bent nu weer aan het begin van de oude stad. Rust lekker uit met een drankje.

Vind je de stadswandeling door Skopje leuk? LIKE Walking Macedonia op Facebook

Wil je nog meer van Macedonië ontdekken? Doe de Stadswandeling Ohrid! Voor meer informatie, kijk op www.wandelenmacedonie.nl