Moravski Stil 653sw

IU SRPSKIH ZEMALJA U SR. VEKU II Moravska arhitektura i kamena plastika (Timonove beleške)

karakteristike: - grupa građevina nastala u Pomoravlju u vreme kneza Lazara i njegovih naslednika - moravske građevine se u potpunosti razlikuju od svega što je do tada podignuto i u Srbiji i u Vizantiji – nacionalni srpski stil, potpuno osoben i nov - ipak, moravske građevine su u potpunosti u tradiciji vizantijske arhitekture - polihromna dekoracija fasada - plitkoreljefna kamena plastika - najveći br. moravskih građevina ima trikonhalni plan koji je u sažetoj ili razvijenoj varijanti i uvek u kombinaciji sa kupolom - pored trikonhosa, postoje i jednobrodne građevine (poput Vraćevšnice) u kombinaciji sa sažetim upisanim krstom - poreklo moravskog trikonhosa – u starijoj literaturi govorilo se o svetogorskom poreklu i monahu Isaiji je pripisivana idejna koncepcija ravaničkog plana - moravski trikonhosi nisu identični atoskim jer ako im se oduzmu konhe, oni su tipične vizantijske građevine upisanog krsta - najbolje je reći da su to krstoobrazne građevine kojima su pod uticajem atoske arhitekture dodate konhe koje su imale funkciju pevnica - ni jedan određeni plan atoske crkve nije nije uticao na plan Ravanice - isticanje svodova i kupole je u skladu sa vizantijskom arhitekturom (isto kao i ranije kod Studenice i ostalih crkava) - spolja se nastavlja najbolja tradicija carigradske arhitekture - višestrane apside i obično petostrane konhe, tamburi kupola često imaju i više od 8 strana, prislonjene kolonete, kordonski venci, nizovi slepih arkada i lukova, prozračna zidna platna (brojni prozori, često postavljeni jedan do drugog)... - i posle 1389. nastavlja se sa podizanjem trikonhosa - Kalenić je najbolji primer jer poseduje idealni odnos strukture i oblika i idealni odnos delova prema celini Fasade - sasvim novi, specifičan izgled - reprezentativne građevine se zidaju na vizantijski način – pravilnim ređanjem kamena i opeke (najčešće 1 red kamena – 3 reda opeke...)sa širokim malternim spojnicama - kod nekih crkava je taj način zidanja imitiran fresko tehnikom Skripte SF-a nisu namenjene da se koriste umesto obavezne literature, već uz nju. Niko ne garantuje potpunu ispravnost ovih skripti (sve podatke bi trebalo proveriti). Niko ne garantuje pozitivan ishod na ispitu, u slučaju učenja samo iz ovih skripti. Na našem sajtu (www.studentski-forum.org) možete naći i kompletan spisak uže i šire literature preporučene od strane profesora.

- motiv crveno-belog šahovskog polja - utisku razuđenosti fasada doprinosi njihova horizontalna i vertikalna podela - nizovi keramoplastičkih krstića - glavni nosilac dekoracije je plitkoreljefni kameni ukras - moravski ukras ima dekorativnu ulogu, a najčešće ga nose prozori, portali, dekorativni lukovi, rozete - nekad namerno ističe pojedine arhitektonske elemente - inovacija se ogleda u pogledu motiva i u pogledu uloge i mesta dekoracije na fasadama - dekoracija je organski deo arhitekture za koju je vezana,u simbiozi sa njom - nikada nije autonomna - površinska, plitkoreljefna dekoracija rađena je u 2 plana, bez isticanja volumena - motivi: geometrijski, biljni i figuralni - geometrijski: dvojna i, ređe, tročlana traka. geometrijski ornamenti vremenom postaju sve bujniji i gušći i polako potiskuju biljni ornament - biljni: palmete, lozice i vreže (u početku veoma bujni sa listovima prirodnih oblika, kasnije su sve stilizovaniji i polako ih potiskuje geometrijski ornament. - figuralni (ređe se javljaju): uglavnom životinjske predstave (uglavnom heraldički date afrontirane životinje), a ljudska figura se javlja na Kaleniću, a ranije po negde u vidu stilizovane maske, uglavnom u timpanonima. - površinski reljefi rađeni su u 2 plana (osim na Kaleniću) - jedan broj ovih građevina zida se na vizantijski način (pravilno rezanim kamenom i opekom, sa širokim spojnicama maltera), dok su mnoge crkve izvođene samo kamenom, neke lomljenim kamenom i opekom, a neke samo lomljenim kamenom i posle omalterisane - uglavnom se koriste peščar, krečnjak i siga (bigar) - polihromni efekti su osim načinom zidanja, keramoplastičkim ukrasima (najčešće krstastim lončićima = keramoplastičkim krstićima) i motivima šahovskih polja ostvarivani imaticjom ovakvog načina zidanja fresko tehnikom, a bojom se imitirala i plitkoreljefna dekoracija, pa i rozete. - krstasti lončići najčešće prate spoljašnje linije arhivolti, kružne rozete i otvore - motiv šahovskih polja se izvodi ili u materijalu ili imitira fresko tehnikom, a nalazi se na površinama ispod slepih arkada i na postoljima kupola (1. put se javlja na fasadama Ravanice)

-2-