Kebudayaan Melayu 6l381h

NASIRIN KANAN 650403015245

BMM 3114

MENGHASILKAN SEBUAH ESSEI DAN GRAFIK TENTANG KONSEP BUDAYA,MASYARAKAT,KEBUDAYAAN MELAYU DARI ASPEK POLITIK, SOSIAL, DAN EKONOMI SERTA IMPLIKASINYA DALAM KEHIDUPAN ORANG MELAYU SEHINGGA SEKARANG IA MENJADI TERAS KEPADA KEBUDAYAAN MELAYU

Pengenalan: Kebudayaan berasal daripada perkataan sanskrit “buddayah” yang bermaksud budi pekerti atau akal. Kebudayaan ini adalah berkait rapat dengan aktiviti yang dimiliki oleh seseorang individu mahupun sesebuah masyarakat. Menurut Andreas Eppink pula, kebudayaan ialah keseluruhan pengertian, nilai, norma, ilmu pengetahuan serta struktur-struktur

kemasyarakatan, keagamaan selain

penghasilan

seni

dan

intelektual yang membentuk ciri-ciri khas sesebuah masyarakat. KONSEP BUDAYA Definisi: Budaya biasanya dikaitkan dengan aktiviti-aktiviti yang ada dalam persekitaran manusia seperti kesenian, barangan, makanan, tarian dan sebagainya. Budaya boleh dibahagikan kepada dua lapangan besar iaitu •

Budaya kebendaan

•

Budaya bukan kebendaan

• Budaya kebendaan ialah peralatan dan kelengkapan hidup seperti rumah, kereta, perahu, senjata dan sebagainya, Contohnya, orang Melayu mempunyai rumah yang berbeza dengan orang Inggeris atau orang Eskimo Budaya bukan kebendaan ialah kepercayaan, adat istiadat dan undang-undang. Contohnya, setiap masyarakat mempunyai adat istiadat yang berbeza-beza dalam menjalani kehidupan seperti perkahwinan masyarakat Melayu yang mana pihak 1


BMM 3114

lelaki yang memberi hantaran kepada pihak perempuan manakala, bagi masyarakat India, hantaran(dowri) perkahwinan diberi oleh pihak perempuan kepada pihak lelaki. Dalam budaya Melayu, faktor agama paling penting kerana agamalah dasar tanggapan terhadap alam sekitar dari segi sosial dan fizikal. Bahasa juga penting sebagai alat komunikasi dan adat resam juga mustahak sebagai petunjuk jalan bagi seseorang

dalam

mengendalikan

hidupnya

bermasyarakat

dan

berbudaya.

Dua peranan utama bagi pembentukan sesuatu budaya •

Pertama, membina imej negara ke arah mewujudkan keperibadian dan identiti

•

Kedua ialah pemupukan kesedaran kebangsaan dan kenegaraan berasaskan ciri-ciri kerohanian, kemanusiaan, spiritual dan mental.( Tamadun Melayu Dan Pembinaan Bangsa Melayu, 1992).

Kalau sesuatu kelompok manusia hidup dalam lingkungan yang dikenali sebagai ‘budaya’ dan budaya ini memberikan identiti kepada kelompok itu dari segi cara ia mengendalikan hidupnya. Budaya turut diwarisi dari satu keturunan kepada satu keturunan yang lain. Dari itu, budaya boleh dikatakan sebagai satu himpunan kelengkapan intelektual dan kebendaan yang dapat memenuhi kehendak biologi dan kemasyarakatan

serta

dapat

menyesuaikannya

dengan

keadaan

sekeliling.

Ciri-Ciri Budaya Kebudayaan mempunyai ciri-ciri tertentu yang menggambarkan budaya itu terbit daripada tingkahlaku dan akal manusia : *Dipelajari Dalam proses mempelajari, banyak unsur terlibat seperti proses asimilasi, adaptasi, Budaya tidak lahir secara langsung tetapi perlu dipelajari. Manusia perlu belajar untuk menguasai ilmu. Untuk mencipta sesuatu, manusia perlu belajar. Sebagai contoh menunjukkan budaya itu dipelajari, kanak-kanak perlu diajar oleh ibu bapanya untuk berbahasa dan berhubung. 2


BMM 3114

Bentuk dan jenis pembelajaran anggota masyarakat bergantung kepada beberapa faktor iaitu: a. Apakah agen-agen sosialisasi seperti keluarga, jiran, sekolah, institusi latihan dan sebagainya. b. Apakah nilai yang mendapat keutamaan dalam sesebuah masyarakat itu. c. Umur seseorang. d. Tahap pendidikan e. Situasi sesuatu peristiwa itu berlaku. *Dikongsi Budaya itu dikongsi oleh manusia yang menjadi anggota masyarakat. Perkongsian ini bermaksud yang setiap perlakuan itu diramal dan didokong oleh sekumpulan mansuia. Nasi lemak dan roti canai menjadi budaya keranan masyaarakat menggemarinyabahasa Melayu adalah kebudayaan rakyat Malaysia kerana dituturkan oleh mereka dalam kehidupan seharian. Perlakuan yang tidak dikongsi oleh sekumpulan manusia tidak termasuk dalam budaya seperti perlakuan mencuri walaupun ia wujud dalam masyarakat. Tanpa perkongsian, ia hanya menjadi perlakuan individu dan bukannya perlakuan masyarakat. *Sejagat Budaya itu bersifat sejagat. Kesejagatan budaya ialah kebudayaan itu wujud dalam semua kelompok manusia. Tidaak ada masyarakat yang tidak memiliki kebudayaan. Walaubagaimanapun, budaya yang sejagat itu berbeza antara masyarakat kerana faktor pengaruh alam, pengaruh luar dan tahap penyesuaian anggota Clyde Kluckhohn mengesan tujuh unsur yang terdapat dalam semua budaya iaitu: i. peralatan dan kelengkapan hidup manusia. ii. mata pencarian hidup dan sistem ekonomi. iii. sistem sosial. 3


BMM 3114

iv. bahasa v. kesenian vi. sistem pengetahuan. vii. agama dan kepercayaan. (Budaya dan tamadun sinonim terutama dalam tradisi keilmuan Barat; eg. Hutington

etc.)

*Diwarisi Budaya itu diwarisi dari satu generasi ke satu generasi berikutnya. Ini bermakna bahawa budaya Melayu, cina dan India yang diamalkan hari ini adalaah lanjutan daripada budaya terdahulu. Peristiwa yang telah berlaku akan memberi kesan kepada hari ini. Budaya itu juga diwarisi juga membawa maksud bersambung. Teknologi yang dihasilkan hari ini adalah hasil teknologi awal manusia masa lampau. *Berubah Budaya sentiasa berubah dan tidak ada budaya yang wujud dari dahulu hingga sekarang tidak mengamali perubahan. Perubahan ini dikaji daripada perubahan bentuk, ciri dan proses yang berlaku.rumah beratap genting telah digantikan dengan rumah beratap rumbia. Dalam sejarah tamadun manusia, perubahan budaya bukan kebendaan dapat dilihat dengan jelas seperti perubahan sistem ekonomi sara diri kepada ekonomi kapitalis. Namun, perubahan budaya kebendaan lebih cepat berubah. Perubahan ini disebabkan beberapa faktor seperti: i.

pertambahan bilangan anggota masyarakat.

ii.

pertambahan keperluan dan keinginan manusia.

iii.

penemuan dan penciptaan teknologi baru.iv. pertembungan budaya.

iv.

konflik yang berlaku.

v.

Perubahan alam sekitar.

4


BMM 3114

Rajah 1 : Ciri-ciri Budaya

Fungsi Budaya Dalam Kehidupan Budaya dalam pengertian biasa ialah satu cara hidup manusia dan membawa makna yang sangat luas. Dengan prinsip bahawa budaya itu dicipta manusia, maka budaya itu diperlu dan dihasilkan oleh manusia itu sendiri bagi keperluan hidup. 1.Memenuhi dan Menyediakan Keperluan Semua manusia memerlukan keperluan asasi untuk terus hidup. Oleh yang demikian, manusia menggunakan air untuk kegunaan pertanian, kayu-kayan untuk pembinaan rumah dan sebagainya. Keutamaan pengeluaran produk bergantung kepada keutamaan keperluan dan aktiviti oleh masyarakat. Sebagai contoh, jika masyarakat itu mewarisi ilmu pelayaran, maka akan dibina kapal

5


BMM 3114

2.Sebagai Panduan kepada Anggota Masyarakat dalam Bertingkahlaku Kepercayaan adalah unsur sejagat budaya yang sebati dengan kehidupan manusia. Manusia memperolehi keperluannya hasil dari tuntutan daripada agama. Budaya mempunyai peranan memberikan panduan kepada anggota masyarakat dalam bertingkahlaku dalam memberikan panduan, meliputi: i. perlakuan yang diboleh dan tidak dibolehkan. ii. perlakuan yang patut dan tidak patut. iii.perlakuan yang digalakkan dan tidak digalakkan. 3.Mengatur Hubungan Sesama Manusia Dalam masyarakat Malaysia, budaya mendidik kita agar menghormati jiran, tetamu dan sahabat. Dalam masa yang sama kita dilarang menyakitkan hati rakan sesuai dengan ajaran Islam. Ini bermakna dalam menjalani kehidupan seharian, kebudayaan

memainkan

peranan

mengatur

hubungan

sesama

manusia.

4.Sebagai Penggalak Kepada Manusia Untuk Mencipta Alam fizikal yang berbeza menghasilkan keperluan manusia yang berbeza. Orang Eskimo memerlukan baju tebal. Maka, dengan adanya budaya ini, ia sebagai pendorong kepada penciptaan bagi memenuhi keperluan harian dan memudahkan segala urusan. 5. Sebagai Alat Penyatuan dan Pengenalan Identiti Budaya berperanan sebagai alat penyatuan dan pengenaalan identiti. Sesuatu bangsa dikenali bukan sahaja dari segi fizikalnya, lebih lagi dari budayanya. Kita mengenali Jepun bukan sahaja dari segi fizikalnya, tetapi mereka adalah bangsa yang berjaya dalam ekonomi dan perindustrian.manusia juga akan bersatu apabila anggota masyarakat mengamalkan semangat kekitaan dan saling bekerja sama bagi mencapai sesuatu. KONSEP MASYARAKAT 6


BMM 3114

Masyarakat menurut definisi kamus dewan (2005) ialah kumpulan manusia yang hidup bersama di sesuatu tempat dengan aturan dan cara tertentu. Individu, keluarga dan kumpulan-kumpulan kecil merupakan anggota sesebuah masyarakat. Jaringan erat wujud dalam kalangan anggota tersebut, khususnya melalui hubungan bersemuka. Daripada pergaulan ini, terbina pola hubungan sosial yang berulang sifatnya seperti kegiatan gotong royong, bersama-sama merayakan sesuatu perayaan melalui rumah terbuka, berkumpul menyambut pembesar yang datang berkunjung, menghadiri kendui majlis perkahwinan, membantu mereka yang ditimpa malapetaka atau menziarahi jiran yang sakit tenat atau yang telah meninggal dunia. Kekerapan pergaulan ini membina satu kesepaduan dalam masyarakat tersebut sebagai satu unit sosial. Dalam konteks Malaysia, hubungan harmonis antara pelbagai kumpulan etnik dapat membina sebuah masyarakat Malaysia yang teguh. Setiap masyarakat pula mempunyai budayanya yang tersendiri yang terbentuk daripada hubungan rapat sesama anggotanya semenjak masyarakat itu wujud. Sebagai contoh, masyarakat melayu kampung di kawasan luar bandar Malaysia telah wujud berpuluh abad lamanya, semenjak sbelum kedatangan kebudayaan asing (sama ada dari negara China, India, Tanah Arab atau Eropah). Masyarakat melayu luar bandar yang paling baru dibentuk pada tahun 1956 ialah perkampungan FELDA (Federal Land Development Authority atau Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan). Perkampungan FELDA adalah untuk mereka yang berpendapatan rendah. Para sarjana sains sosial dan kajian kemanusiaan telah menegaskan bahawa kebudayaan tidak wujud jika tidak ada masyarakat. Pendapat ini berasaskan fakta sejagat bahawa manusia sebagai anggota masyarakat telah bertanggungjawab mencipta, mengubah, menokok dan melestarikan budaya, dan telah menurunkannya daripada generasi kepada generasi untuk jutaan tahun dalam peradaban manusia 7


BMM 3114

sedunia. Proses mewariskan budaya melibatkan interaksi dua generasi; pertama, generasi yang menurunkan budaya; dan kedua, generasi yang menerima budaya. Generasi yang menurunkannya ketika menerima budaya tersebut telah pun mengubahsuaikannya secocok dengan keadaan persekitaran sosial dan fizikal semasa mereka. Begitu jugalah yang dilakukan oleh generasi yang menerima, iaitu anak-anak mereka pun turut mengubah suai budaya yang mereka terima berasaskan situasi sosial dan fizikal semasa. Dengan cara inilah, sesuatu budaya terus menerus diperturun, diubah suai dan dilestarikan sepanjang zaman, yang selanjutnya menjadi asas pembinaan sesebuah tamadun besar seperti di Mesir, negara China, India atau di wilayah yang lain. Masyarakat yang berbudaya berkembang dengan menurunkan dua bentuk budaya: budaya material seperti Tembok Besar China dan Piramid di Mesir; dan budaya bukan material sepeti sistem kepercayaan dan agama, falsafah dan kesusasteraan, dan pemikiran sains serta kemampuan mencipta teknologi. Paduan kedua-dua komponen budaya inilah yang menjadi pemacu kepada perkembangan dan kemajuan sesebuah masyarakat. Penglibatan setiap anggota masyarakat diperlukan bukan setakat untuk mengatur kehidupan berlandaskan undang-undang, sistem politik, ekonomi dan pentadbiran tetapi juga dari segi nilai, norma, emosi dan semangat mencintai masyarakat atau sesebuah negara, yang seterusnya pula mengandungi pelbagai rupa bentuk masyarakat. Kita semua perlu memahami secara jelas konsep-konsep masyarakat itu sendiri atas sebab-sebab berikut: •

Memahami hakikat bahawa manusia, demi kelangsungan hidup, tiada pilihan lain tetapi untuk hidup bermasyarakat

•

manusia mesti memahami sebaik mungkin cara hidup bermasyarakat

•

Memahami budaya masyarakat sendiri dan juga masyarakat lain; dan 8


•

Terus

memupuk

kerjasama

dalam

masyarakat

sendiri

dan

BMM 3114

dengan

masyarakat lain. Sehubungan dengan itu, sifat dan ciri-ciri masyarakat juga perlu diketahui dan difahami kerana masyarakat itu adalah sesuatu yang dinamik. Ciri-ciri utama masyarakat adalah seperti berikut •

Berkelompok

•

Berbudaya

•

mengalami perubahan

•

Berinteraksi (dalaman dan dengan pihak luar)

•

mempunyai kepimpinan dan

•

mempunyai aturan sosialnya

Berdasarkan pemahaman mengenai masyarakat yang dihuraikan tadi ternyata bahawa Malaysia ialah sebuah masyarakat yang mengandungi pelbagai kumpulan etnik dan budaya. Dari segi sejarahnya, masayrakat Malaysia juga telah terbukti mempunyai asas kukuh untuk mewujudkan masyarakat berilmu, bermoral dan mendukung cita-cita murni bangsa Malaysia berteraskan konsep negara bangsa. Hal ini telah dimanifestasikan oleh pemimpin dan rakyat melaui pemikiran, nilai sosiobudaya, perlambangan dan jiwa kemanusiaan serta kerohanian tinggi yang mereka amalkan sehingga hubungan etnik yang harmonis terus bertahan dengan baik. Namun begitu, konsep masyarakat Malaysia tidak boleh disamakan dengan konsep bangsa Malaysia kerana kedua-duanya mempunyai maksud yang berbeza, walaupun merujuk kepada sebuah entiti politik yang sama, iaitu Malaysia. Masyarakat Malaysia adalah sebuah konsep yang lebih luas skopnya, atau boleh dianggap sebagai sebuah konsep payung, yang merangkumi konsep bangsa 9


BMM 3114

malaysia yang merujuk pula kepada satu cita-cita politik, seperti yang diungkapkan dalam Wawasan 2020. Melalui Wawasan 2020, para pemimpin Malaysia bersama-sama masyarakatanya telah menggariskan cita-cita untuk menjadikan Malaysia sebuah negara maju menjelang tahun 2020 yang berasaskan satu bangsa bersepadu yang dikenali sebagai bangsa Malaysia. Dari satu segi, bangsa Malaysia merupakan satu bangsa idaman yang kita kehendaki. Tentunya bangsa malaysia yang kita idamkan itu berteraskan hubungan etnik yang harmonis. Pembentukan bangsa Malaysia boleh diukur berpandukan tiga perspektif utama : kenegaraan, kewarganegaraan dan kebangsaan. Semangat kenegaraan perlu ditanam dan dipupuk dalam diri setiap rakyat demi keutuhan negara sebagai kumpulan sosial. Semangat ini boleh ditanam melalui simbol yang mewakili keutuhan negara seperti bendera malaysia, lagu kebangsaan dan rukun negara. Daripada aspek kewarganegaraan, bangsa melayu, cina, india dan lain-lain dapat disatukan melalui kewarganegaraan yang sama, iaitu warganegara malaysia. Aspek kebangsaan pula dapat ditonjolkan melalui kebudayaan kebangsaan yang merupakan penggerak dalam menguatkan semangat kebangsaan dan menjadi batu asas kepada pembentukan bangsa malaysia. Pada hakikatnya, hubungan antara kebudayaan kebangsaan dengan semangat kebangsaan adalah bertimbal balik kerana masing-masing saling menyokong dan menguatkan antara satu sama lain. Sistem Politik Masyarakat Melayu Sistem politik masyarakat Melayu tradisional sebelum campur tangan British dibahagikan kpd 3 unit politik yang utama.Unit politik yang paling besar ialah negeri yang diketuai oleh seorang raja, sultan ataupun Yang Dipertuan Besar.Ini diikuti oleh unit politik seterusnya, iaitu daerah yang diketuai oleh seorang pembesar 10


BMM 3114

daerah.Unit politik yang paling kecil ialah kampung yang diketuai oleh seorang penghulu atau penggawa. Dalam sistem politik masyarakat Melayu tradisional, unit politik yang paling besar ialah negeri.Pada abad ke-19, negeri merujuk kepada satu kawasan yang merdeka di bawah pemerintahnya sendiri.Secara umumnya, sesebuah negeri tertaluk di kawasan muara sungai besar.Kedudukan yang strategik ini sangat berguna untuk membolehkan seseorang pemerintah mengawal setiap pergerakan keluar masuk penduduk ataupun pedagang luar. Negeri dikawal oleh seseorang pemerintah yang biasanya digelar Raja, Sultan ataupun Yang Dipertuan Besar mengikut negeri masing-masing.Contohnya, gelaran Raja digunakan untuk negeri Perlis dan gelaran Yang Dipertuan Besar untuk Negeri Sembilan. Negeri-negeri Melayu yang lain menggunakan gelaran sultan. Mereka merupakan pemimpin negeri yang paling penting.Mereka berfungsi sebagai lambang perpadauan rakyat serta kebajikan negeri.Mereka selalunya dibantu oleh kerabat diraja ataupun sekumpulan pembesar. Mereka mempunyai

keistimewaan

tertentu

untuk bezakan daripada rakyat

biasa.Misalnya, warna kuning, cop mohor, permainan nobat, penggunaan bahasa istana, serta alat kebesaran yang hanya dikhaskan untuk mereka. Rakyat biasa tidak dibenarkan sama sekali menggunakannya. Kesemua benda ini adalah untuk mengukuhkan kedaulatan mereka sebagai ketua unit politik negeri.Mereka adalah lambang perpaduan rakyat.Oleh sebab konsep daulat dan derkaha, rakyat sentiasa menjalankan perintah mereka tanpa sebarang persoalan.

Rakyat tidak berani

menderhaka kerana takut akan terkena tulah. Rakyat sangat taat kepada mereka. Unit politik yang kedua ialah daerah.Daerah merupakan kawasan yang dihadkan oleh penggunaan sungai sebagai alat perhubungan.Sesebuah daerah mungkin meliputi sebelah atau kedua-dua belah tebing sungai negeri itu.Unit politik daerah selalunya diletakkan dibawah kawalan seorang pemerintah yang bergelar pembesar 11


BMM 3114

daerah. Pembesar daerah ini akan membentuk satu kumpulan pemerintah yang bersatu bagi seluruh negeri. Pembesar daerah ini diberikan kuasa mentadbir oleh Sultan yang memerintah negeri tersebut melalui surat tauliah. Penganugerahan kawasan pentadbiran ini merupakan ini merupakan satu cara Sultan mengukuhkan sokongan pembesar daerah terhadap baginda. Selain mentadbir, pembesar daerah mejalankan tugas menjaga keamanan dan keselamatan daerah, mengutip cukai, menjalankan perdagangan, dan merupakan penghubung antara rakyat biasa dengan Sultan. Terdapat juga pembesar daerah yang mempunyai kuasa politik yang jauh lebih besar daripada Sultan sendiri.Sebagi contoh, pembesar di Negeri Perak yang terlalu berkuasa disebabkan kekayaan ekonomi mereka.Majlis Pembesar Negeri Perak terlalu berpengaruh sehingga pembesar daerah boleh campur tangan dalam sistem pewarisan takhta negeri Perak.Mereka boleh meletakkan calon sendiri ataupun mengenepikan seseorang calon.Walau bagaimanapun, pembesar daerah yang dilantik oleh Sultan tetap memerlukan institusi kesultanan kerana mereka memerlukan sokongan Sultan untuk penganugerahan lencana dan gelaran. Unit politik yang paling kecil ialah kampong.Sesebuah kampong boleh merupakan satu unit penguasaan politik, tempat tinggal biasa, atau sebagai satu unit kerjasama ekonomi dan kekeluargaan.Ketua kampong ialah penggawa atau penghulu kecuali di Negeri Sembilan.Ketua Kampung ini merupakan orang yang penting kerana mereka merupakan

orang

perantaraan

antara

orang

kampong

dengan

pembesar

daerah.Mereka selalunya dipilih daripada golongan rakyat yang mempunyai darjat yang lebih tinggi. Ketua kampong dicalonkan oleh pembesar daerah dan Sultan akan melantik mereka melalui surat tauliah. Ketua kampung menjalankan tugas menjaga keamanan dan keselematan kampong. Mereka juga akan mengutip cukai dan membekalkan tenaga kerah bagi pembesar daerah atau Sultan semasa peperangan. Merekalah yang mendorong rakyat untuk 12


BMM 3114

taat setia kepada pemerintah.Biasanya, orang kampung lebih rapat dengan ketua kampung berbanding pembesar daerah. Sistem politik masyarakat Melayu tradisional sebelum campur tangan British sememangnya kemas dan teratur dengan lapisannya yang mencerminkan kedudukan dan tanggungjawab pemerintahan sendiri. Setiap unit politik ini saling melengkapi dan saling bergantung antara satu sama lain dalam menjalankan tugas. Namun, sistem politik ini melalui banyak perubahan selepas British campur tangan.Misalnya, tanggungjawab pembesar daerah telah diambil oleh pegawai daerah yang merupakan pegawai British. Sistem Ekonomi Masyarakat Melayu Sistem ekonomi di Malaysia pada abad ke-19 sehingga tahun 1963 boleh dikategorikan kepada 2 bentuk yang utama iaitu sistem ekonomi sara diri dan sistem ekonomi komersil. Bentuk dan kegiatan ekonomi yang mereka amalkan adalah dipengaruhi daripada sistem pemerintahan pada masa dahulu.Sebagai contoh, rakyat biasa menjadi petani, pedagang; pembesar pula menjadi pemilik tapak perlombongan dan sebagainya. Ekonomi sara diri ialah kegiatan ekonomi yang bertujuan atau sekadar mampu untuk menampung keperluan harian keluarga. Maknanya, hasil kegiatan ekonomi akan digunakan untuk keluarga mereka. Segala kelebihan pengeluaran akan dijual, hasil jualan tersebut akan digunakan untuk membeli barangan keperluan yang lain yang juga menjadi asas keperluan seperti pakaian dan sebagainya. Kegiatan ekonomi sara diri yang utama ialah bercucuk tanam, menangkap ikan dan memungut hasil hutan. Kegiatan sebegini tidak memerlukan penggunaan mata wang yang banyak. Sistem ekonomi komersil hanya wujud di Tanah Melayu setelah kehadiran penjajah British pada abad ke-19.Kehadiran mereka telah mempergiatkan bentuk ekonomi tersebut memandangkan mereka mengutip cukai daripada rakyat, 13


BMM 3114

memaksa rakyat mendapatkan duit tunai. Ini kerana mereka yang gagal menjelaskan cukai akan dihukum. Salah satu perkembangan yang nyata semasa itu dapat dilihat dalam sektor perdagangan dan perlombongan. Pertanian Kegiatan pertanian merupakan kegiatan ekonomi sara diri masyarakat Melayu tradisional yang sangat penting. Merujuk kepadanya, padi pula merupakan tanaman utama memandangkan ia adalah makanan asasi masyarakat di rantau ini. Di Malaysia, dua jenis padi telah diusahakan iaitu padi sawah dan padi huma (bukit). Padi sawah ditanam di kawasan rendah dan di lembah-lembah sungai yang subur dengan tanah alluvium.Penanaman padi sawah dipercayai diperkenalkan oleh orang Thai di negeri-negeri Melayu Utara dan orang Minangkabau di negeri-negeri Selatan. Negeri-negeri yang terkenal dalam penanaman padi sawah di Tanah Melayu ialah Kedah, Melaka, Negeri Sembilan dan Pahang.Antara negeri ini, Kedah merupakan negeri yang terkenal sebagai jelapang padi negara kita.Menjelang abad ke-18, dataran Perlis dan Seberang Perai juga turut menjadi kawasan penanaman padi yang utama.Penanaman padi sawah ini berkembang dengan pesat adalah dipengaruhi oleh sistem pengairan yang digunakan sejak abad ke-19. Air telah dibawa masuk ke sawah padi melalui tali air dan terusan.Antara terusan yang terkenal ialah Terusan Wan Mat Saman yang dibina pada tahun 1885 di Kedah.Di Negeri Sembilan pula, kincir telah dibina untuk membawa air masuk ke sawah padi.Berbanding dengan penanaman padi sawah, padi huma ditanam secara berpindah-randah setiap kali penanaman dijalankan kerana kesuburan tanah telah hilang atau berkurangan.Biasanya, padi huma ditanam di kawasan yang bergunungganang.Sebagai contoh, suku kaum Dusun dari Murut di Sabah dan Sarawak yang tinggal di kawasan pedalaman melakukan kegiatan penanaman padi huma.Walau bagaimanapun, terdapat juga tanaman-tanaman lain sebagai pelengkap kepada hasil padi seperti ubi, sayur-sayuran dan sebagainya. Penanaman tanaman ini menjadi penting kerana ia merupakan “makanan selang”. Selain itu, ubi juga dapat dijadikan sebahagian makanan utama sewaktu bekalan beras tidak mencukupi. 14


BMM 3114

Perikanan Ikan merupakan sumber makanan kepada masyarakat Melayu tradisional.Kegiatan perikanan merupakan pekerjaan utama bagi masyarakat Melayu yang tinggal di tepi laut dan sungai. Hasil tangkapan akan dijadikan keperluan diri sendiri dan lebihan hasil akan dijual. Kegiatan perikanan dapat dilihat khasnya di negeri Terengganu dan Pahang.Mereka menjalankan aktiviti mereka di antara bulan Mac hingga bulan Oktober dan dihentikan antara bulan November hingga Februari kerana masa itu merupakan musim tengkujuh. Pada musim tengkujuh, nelayan-nelayan di negeri ikan akan menangkap ikan di kolam, sungai dan sawah padi. Selain itu, mereka juga cuba memperbaiki alat-alat penangkapan mereka pada masa ini. Di laut, nelayan menggunakan pukat, jala, jaring, bubu, kelong dan rawai untuk menangkap ikan.Di sungai pula, pancing, jala, tangguk, kai, lukah, tomak dan serampang digunakan untuk menangkap ikan.Pada masa kini kegiatan perikanan hanya dijalankan oleh golongan yang tinggal di pinggir laut dan golongan yang kurang berpendidikan. Selain itu, masyarakat Malaysia pada masa kini juga kurang berminat untuk berkecimpung dalam kegiatan perikanan kerana kerjanya yang amat sukar dan pandapatan yang rendah.Pihak kerajaan juga menggalakan supaya golongan muda berkecimpung dalam kegiatan ini. Untuk menarik minat, pihak kerajaan telah berusaha dalam pelbagaai cara antaranya ialah menubuhkan persatuan-persatuan nelayan dan banyak lagi.Perikanan juga terbahagi kpd 2 iaitu perikanan air masin dan air tawar. contoh ikan air masin ialah kerapu kerabong,tenggiri manakala contoh ikan air tawar ialah talapiah,keli,haruan,patin Kita tidak boleh menafikan bahawa masalah penguasaan ekonomi di kalangan orang Melayu yang lemah adalah kerana mereka lebih cenderung makan gaji daripada berniaga. Tidak ada lain untuk menguasai ekonomi selain membabitkan diri dalam keusahawanan. Walaupun sebahagian besar orang Melayu menguasai Kabinet 15


BMM 3114

dalam kerajaan dan jawatan dalam sektor awam, ia bukan dikira penguasaan dalam ekonomi. Mungkin kerana persekitaran budaya dan sosial orang Melayu, keusahawanan masih dilihat sebagai sesuatu yang asing.Masyarakat Cina sangat memandang tinggi mereka yang berniaga.Orang berniaga dianggap lebih matang daripada yang makan gaji.Kerja makan gaji dianggap sebagai sesuatu yang dilakukan untuk mendapat pengalaman sementara menunggu masa sesuai memulakan perniagaan. Sebenarnya perancangan yang dibuat kerajaan sejak selepas Merdeka lagi sepatutnya sudah cukup untuk membolehkan orang Melayu untuk bangun menjadi masyarakat perdagangan dan perindustrian berjaya. Jika orang Melayu tidak mahu menukar cara berfikir dan masih dengan pegangan lama, maka keadaan tidak akan berubah biar pun berpuluh-puluh dasar seperti Dasar Ekonomi Baru (DEB) dirangka untuk orang Melayu. Remaja

dan

belia

hari

ini

harus

dididik

supaya

minat

dengan

bidang

keusahawanan.Generasi baru orang Melayu perlu mengubah mentaliti dan persepsi mereka terhadap budaya makan gaji.Jangan salahkan orang lain jika bangsa kita terus miskin. Jangan lagi merungut mengenai lemahnya bangsa kita dari segi penguasaan ekonomi sekiranya kita sendiri tidak mencari jalan keluar dan berusaha mengubahnya.

Persepsi

kebanyakan

masyarakat

Melayu

menganggap

keusahawanan sebagai sesuatu yang tidak menjamin masa depan harus dikikis. Jika tidak, kita terus lemah dan bangsa kita akan sinonim sebagai penghuni rumah kos rendah dan setinggan. Jika kita teliti sejarah Melayu suatu masa dulu orang Melayu menjadi pedagang terkemuka berniaga sehingga ke Asia Barat membawa barang dagangan mereka.

16


BMM 3114

SEJARAH KEBUDAYAAN – SEJARAH MELAYU (SM) Persoalan di atas dipecahkan mengikut unsur-unsur politik, sosial, ekonomi, adat dan budaya secara satu persatu, antaranya ialah sistem (budaya) politik, stratifikasi sosial, sistem adat, sistem ekonomi, sistem kepercayaan dan agama, kedudukan wanita serta kesenian dan hiburan. Dalam SM, aspek budaya politik boleh dikatakan antara yang paling banyak dimuatkan. Cuba kita lihat peranan raja sebagai pemerintah dan kekuasaan mutlak yang ada pada raja. Dengan kuasa yang ada pada mereka, raja berhak melantik beberapa orang pembesar. Kuasa mutlak yang ada pada raja pula ialah baginda berhak menitahkan rakyatnya. Sekiranya ada rakyat yang didapati enggan menurut perintah, maka rakyat tersebut berhak dijatuhkan hukuman mengikut budi bicara raja. Namun, daulat yang ada pada raja menyebabkan rakyat jarang bertindak menentang. Ini disebabkan mereka takut ditimpa oleh suatu musibah yang dikenali sebagai tulah raja. Kuasa raja serta peranannya jelas dapat dilihat dalam SM. Bermula dengan wa'adat di antara Demang Lebar Daun dengan Nila Utama (Sang Sapurba) yang mengisytiharkan tentang hak rakyat yang sepatutnya mendapat lindungan daripada pemerintah. Manakala raja pula berhak melindungi rakyat di bawahnya. Contohcontoh peranan dan kekuasaan raja ialah seperti di dalam ceritera 7,8, 9 - yang mengisah Raja Syahrum Nawi menitahkan Awi Dicu untuk menangkap raja Samudera dan dijadikan gembala ayam baginda. Walau bagaimanapun, Ali Ghiyatuddin yang menang dalam permainan catur telah meminta pembela ayam itu sebagai hadiahnya pula. Demikian juga halnya dengan Paduka Seri Maharaja yang menitahkan orang supaya membunuh Tun Jana Khatib. Tun Jana Khatib dijatuhkan hukuman kerana difitnah menunjukkan kepandaiannya di hadapan permaisuri baginda. Akibat dari itu, todak telah menyerang Singapura. Dalam ceritera 23, 24, 25; Sultan Alaudin menunjukkan 17


BMM 3114

kebijaksanaannya dalam pemerintahan apabila menyamar pada waktu malam bagi menangkap pencuri. Dalam pada itu, ada juga sikap raja yang mementingkan diri semata-mata. Contohnya Sultan Mahmud yang ingin mengahwini Puteri Gunung Ledang. Baginda telah menitahkan Tun Tuah, Tun Mamat serta orang-orang besar pergi melamar Puteri Gunung Ledang. Sikap Sultan Mahmud juga dilihat sebagai seorang yang suka berpakaian mewah. Contohnya baginda ingin ‘memakai pakaian dari benua Keling’ dan Hang Nadim telah ditugaskan melukis corak serta memesannya. Segala apa yang dipaparkan di sini, sebagai gambaran sebenar sikap sesetengah pemerintah pada masa itu. Di samping semata-mata untuk kepentingan raja, SM juga berani untuk mendedahkan tentang sikap positif dan negatif golongan pembesar sebagaimana yang dinyatakan di atas. Dalam aspek budaya politik juga, SM ada menceritakan tentang wujudnya hubungan diplomatik. Ini dipaparkan dalam ceritera 20, 21, 22 mengisahkan hubungan Pasai dengan Melaka digambarkan sebagai begitu akrab sekali. Pasai juga diceritakan sebagai pusat penyebaran Islam terpenting di rantau Nusantara pada zaman itu. Contohnya apabila Sultan Mansur Syah pernah bertanya masalah tentang isi syurga dan neraka kepada ulama terkenal dari Pasai, Makhdum Patakan. Stratifikasi

masyarakat pula

lebih

menggambarkan

tentang

struktur

sosial

masyarakat. Dalam SM, masyarakat Melayu digambarkan mempunyai struktur yang tersusun. lanya didahului oleh seorang raja sebagai pemerintah. Baginda akan dikelilingi oleh kerabat-kerabat di raja, permaisuri, putera-puteri raja serta kaum kerabat di raja yang lain. Berada di bawah baginda ialah golongan pentadbir atau lebih dikenali juga sebagai golongan bangsawan. Antara jawatan penting ialah seperti Bendahara, Laksamana, Penghulu Bendahari, Temenggung, Syahbandar, Bentara dan lain-lain lagi. Selain itu, golongan ulama juga berada dalam hirarki ini seperti Makhdum, Sayyid, Maulana dan Kadhi.

18


BMM 3114

Seterusnya ialah golongan rakyat biasa yang merdeka. Biasanya golongan ini terdiri dari pedagang-pedagang, petani, tukang-tukang mahir serta saudagar-saudagar. Contoh yang terkenal dalam SM ialah seperti Hang Isap serta Raja Mandeliar, Mina Sura Dewana, Kitul, Ali Manu Nayan dan Patih Adam yang rapat dengan golongan bangsawan. Golongan yang berada dalam kelas terbawah ialah golongan hamba. Ada tiga kategori hamba yang dipaparkan dalam SM seperti hamba abdi, hamba biduanda dan hamba hutang. Namun, sperkara yang paling menarik ialah tiadanya unsur kasta dalam masyarakat Hindu yang dibawa ke dalam strafikasi masyarakat Melayu Melaka. Untuk memudahkan lagi pemahaman terhadap strafikasi masyarakat pada waktu itu, ianya boleh dilihat menerusi segitiga berikut:

Rajah 4. Gambaran stratifikasi masyarakat Melayu tradisional Dari segi adat istiadat, persoalan ini amat luas sebenarnya untuk dibincangkan. Dalam SM sendiri, persoalan ini telah digambarkan dengan amat menarik sehingga kita dapat membayangkan tentang sesuatu adat istiadat yang dimaksudkan oleh pengarang apabila kita membaca teks SM. Antara adat istiadat yang digambarkan meliputi dua perkara iaitu adat golongan istana serta adat-adat rakyat atau masyarakat setempat. Adat golongan istana adalah seperti adat pertabalan raja atau pembesar, kemangkatan, berpakaian, menghadap raja, perkahwinan, keberangkatan dan lainlain lagi. Contohnya seperti perkahwinan di antara Sultan Mansur Syah dengan 19


BMM 3114

Puteri Galoh Cendera Kirana, iaitu puteri raja Perlak yang memakan masa 40 hari 40 malam. Adat golongan rakyat pula seperti adat berkhatan, membuka tanah pertanian baru, menyambut kelahiran, melenggang perut dan sebagainya. Melalui aspek sosio ekonomi, SM memperlihatkan tentang sistem-sistem ekonomi awal masyarakat di Kepualauan Melayu amnya. Pada tahap awal, masyarakat digambarkan dengan kegiatan ekonomi berbentuk sara diri. Antara yang diusahakan ialah seperti kegiatan pertanian, nelayan dan berburu. Ini adalah gambaran ekonomi sebelum kedatangan pedagang luar. Selepas itu barulah muncul kegiatan perdagangan sehingga Melaka terkenal sebagai pelabuhan enterport. Dalam SM, Tun Mutakhir dan Tun Tahir adalah golongan bangsawan yang bergiat dalam bidang perdagangan ini. Dari sudut kepercayaan dan agama, ianya merupakan dua aspek sosial yang sukar dipisahkan. Antara amalan atau kepercayaan awal penduduk ialah ajaran animisme dan ajaran Hindu-Buddha. Dalam agama animisme, par penganutnya menganggap segala benda mempunyai semangat dan kuasa ghaib. Ini menyebabkan wujudnya pemujaan terhadap batu-batan, pokok-pokok serta fenomena-fenomena alam yang lain. Kepercayaan penduduk juga dikaitkan dengan hantu, jin, jembalang serta makhluk-makhluk halus yang menjadi penunggu tempat-tempat tertentu. Dalam hal ini, khidmat pawang, dukun atau bomoh amat diperlukan untuk berhubung dengan makhluk-makhluk tersebut. Sebagai contohnya dalam SM, akibat gangguan daripada makhluk

yang

dikatakan

sebagai

penunggu.

Sultan

Abdul

Jalal

terpaksa

memindahkan pusat pemerintahannya. Kedua-dua ajaran agama ini amat sebati dalam jiwa penduduk sehinggalah berubah sedikit dengan kedatangan ajaran agama Islam. Walau bagaimanapun, meskipun agama Islam mula diterima, tetapi pengamh ajaran animisme serta Hindu-Buddha masih sukar dikikis sehinggakan kedua-dua agama itu dicampur-aduk dengan ajaran agama Islam. 20


BMM 3114

Dalam SM, gambaran kedudukan wanita juga turut dimasukkan. Contohnya umpama kata-kata Tun Teja ...Beta permpuan, diperintah menurut, ditinggal enggan. … Kata-kata tersebut secara tidak langsung menggambarkan kelemahan kaum wanita yang boleh disumh dan oleh kaum lelaki. SM juga mencatatkan adanya golongan wanita yang dijadikan hadiah kepada sesuatu pihak sebagai membalas hadiah atau jasa. Contohnya seperti Dang Bunga dan Dang Buba yang dijadikan hadiah oleh Sultan Mansur Syah. Dalam SM juga, kita dapat lihat wanita dijadikan sebagai alat demi kepentingan politik. Contohnya seperti Sultan Mansur Syah yang sanggup menceraikan isterinya. Tun Kudu semata-mata untuk dikahwinkan dengan Bentara Seri Nara Di Raja yang sudah tua. Secara tidak langsung. Tun Kudu terpaksa turun darjat daripada seorang permaisuri kepada isteri pembesar sahaja. Demikian juga halnya dengan Puteri Hang Li Po yang dijadikan alat kepentingan politik di antara China dengan Melaka. Sebagai bukti persaudaraan diantara kedua-dua kerajaan, Puteri Hang Li Po telah dihadiahkan sebagi isteri kepada Sultan Mansur Syah. Namun begitu, dalam SM juga turut mencatatkan adanya golongan wanita yang bertindak berani serta berkuasa dalam mempengaruhi pemerintahan. Tun Senja iaitu anak Seri Nara Di Raja telah mencadangkan agar Tun Mutahir diterima menjadi Bendahara menggantikan Tun Putih. Cadangannya telah diterima sehinggalah Tun Muthair kembali memegang jawatan tersebut. Tun Fatimah iaitu anak Tun Senja pula digambarkan sebagai seorang wanita yang berani semata-mata ingin menegakkan kebenaran. Ini dapat dilihat melalui tindakannya yang sanggup menggugurkan anak sebagai tanda protes di atas kekejaman Sultan Mahmud. Satu lagi aspek ialah kesenian dan hiburan. Meskipun tidak digambarkan dengan jelas dalam ceritera-ceritera SM, tetapi pesta-pesta perayaan serta acara-acara tertentu tetap diadakan. Dalam hal ini, istana telah menjadi pusat utama di mana hubungan di antara golongan istana dengan rakyat, biasanya dapat dilihat lebih erat. Ini dapat dilihat apabila ada ketikanya golongan istana akan menjemput rakyat untuk 21


BMM 3114

mengadakan persembahan di istana. Dari segi pakaian, memang jurang di antara raja dengan rakyat sangat jelas. Rakyat tidak dibenarkan untuk memakai pakaian berwama kuning, bergelang kaki emas serta memakai loceng kerincing. Begitu juga dengan sent keris serta pembinaan rumah yang haruslah tidak sama dengan milik raja. Dari apa yang yang telah dihuraikan, amat jelas kita perhatikan bahawa dalam SM unsur-unsur sosio budaya dan adat istiadat memang banyak dipaparkan. Meskipun agak ringkas, tetapi apa yang kami cuba gambarkan ialah bahawa unsur-unsur tersebut memang terdapat dalam SM. Keupayaan kreatif penulis-penulis Melayu seperti yang dipaparkan dalam SM inilah yangjarang dapat disingkap oleh orientalis apabila berbicara tentang hasil-hasil karya Melayu lama kita. Analisa yang bercorak struktural boleh menolong seseorang menganalisa teks SM secara dekat, menghayati akan binaan dan keistimewaannya di dalam zaman-zaman tertentu perkembangan kebudayaan Melayu. Maka, SM merupakan antara teks yang tidak boleh diabaikan khususnya dalam pensejarahan Malaysia itu sendiri. SISTEM SOSIAL MASYARAKAT MELAYU Sebelum Kedatangan Agama Hindu Dan Buddha Pada ketika ini dikatakan masyarakat Melayu mempunyai sistem kepercayaan primitif iaitu animisme dan dinamisme: yang mempercayai bahawa setiap benda ada jiwa, roh atau semangat yang mempunyai perwatakan sendiri, sama ada dapat membawa kesan baik atau buruk. Roh nenek moyang yang dinamakan “hyang” (seerti “poyang”/ “moyang”) dipercayai masih berada di kalangan mereka dan mempunyai tenaga yang kuat yang boleh mempengaruhi mereka. Oleh itu ia perlu ditenangkan melalui upacara pemujaan dan penyembahan. Sebenarnya animisme bermaksud satu kepercayaan bahawa setiap benda memepunyai jiwa atau roh dan mempunyai keperibadiaan sendiri (Abdul 22


Rahman

Haji

Abdullah,1990:1).Di

samping

itu,terdapat

juga

BMM 3114

Teori

Dinamisme. Teori ini mempercayai bahawa jiwa bukan sahaja berada di mana-mana tetapi juga mempunyai tenaga atau kekuatan yang dapat memberikan kesan baik ataupun buruk. Dinamisme boleh dibandingkan dengan konsep semangat di kalangan orang Melayu. Kedua-duanya merupakan kepercayaan primitif di Alam Melayu. Kedatangan Agama Hindu Dan Buddha Dengan kedatangan agama Hindu dan Buddha ke alam Melayu, upacara agama menjadi lebih formal dan tersusun. Namun pengaruh itu tidak benarbenar melibatkan keseluruhan ajaran yang terdapat dalam falsafah HinduBuddha asli, yang dipentingkan hanya perkara-perkara yang berkaitan dengan selok-belok upacara agama. Di samping itu, ajaran Hindu-Buddha ini juga membesar-besarkan keagongan dewa-dewa dan ini telah mempengaruhi kepercayaan masyarakat Melayu. Pandangan semesta yang dipengaruhi oleh agama baru ini juga dapat dikesan melalui karya-karya Melayu tradisional yang bercorak mitos dan lagenda. Ini dipengaruhi daripada ajaran kitab-kitab suci agama Hindu seperti Mahabrata, Bhagavad Sita dan Baratayudha. Oleh itu aspek-aspek yang dipentingkan ialah kesenian, keindahan, keromantisan, kesedihan, keagongan dan ketakjuban. Aspek-aspek falsafah dan penghujahan yang rasional tidak ditekankan. Ini telah mempengaruhi pemikiran masyarakat Melayu khususnya golongan bangsawan. Menurut pendapat Syed Naquibb, kedatangan agama Hindu tidak merubah pandangan semesta masyarakat Melayu secara mutlak. Apa yang jelas terlihat ialah kesan pengaruh Hindu-Buddha hanya pada lapisan di atas sahaja (golongan bangsawan), tidak menyerap ke segenap lapisan masyarakat Melayu. Namun kesan daripada aspek-aspek ajaran Hindu seperti sistem kasta 23


BMM 3114

(lapisan masyarakat) yang memisahkan antara golongan raja, bangsawan dan rakyat jelata menular masuk ke dalam sistem sosial masyarakat Melayu. Dari sinilah wujudnya sistem ‘feudal’ yang telah diamalkan dalam sistem pantadbiran mana-mana kerajaan Tamadun Melayu. Selepas Kedatangan Islam Islamisasi yang berlaku di alam Melayu pada ketika itu telah memberi kesan besar terhadap dunia Melayu. Antaranya ialah pembentukan Sosial dan Budaya Melayu Islam. Kedatangan Islam telah banyak merubah budaya dan sosial masyarakat Nusantara. Menurut Syed Naquib al-Attas perubahan sosial dan budaya pada masyarakat adalah amat jelas terutama yang berkaitan undang-undang kekeluargaan. Islam telah menyatukan masyarakat melalui asimilasi budaya yang dapat diterima oleh masyarakat Melayu. Budi bahasa serta adab masyarakat banyak berteraskan ajaran Islam. Politik Selain itu, Islam juga telah membentuk pemikiran politik yang berdasarkan prinsip-prinsip ajaran Islam, dan antaranya ialah wujudnya kerajaan Melayu yang menggunakan undang-undang Islam sebagai undang-undang negara, cContohnya kerajaan Melaka dan Aceh. Kerajaan Melaka juga telah mengadakan hubungan diplomasi kerajaan China. Ketika Melaka muncul sebagai kerajaan yang tersohor, hubungan dengan kerajaan China terutama semasa pemerintahan Maharaja Yung Lo semakin erat kerana pada ketika itu Islam sistem Islam banyak memainkan peranan dalam pentadbiran. Kemunculan empayar Melaka dan Aceh telah meluaskan lagi pengaruh Islam di sekitar kepulauan Nusantara dan dilihat oleh barat sebagai halangan utama terhadap cita-cita mereka. Ekonomi Kedatangan Islam juga turut memberi kesan terhadap sistem ekonomi, di mana penggunaan mata wang Dinar juga melambangkan pengaruh Islam. Selain itu, sistem perdagangan yang diamalkan terutama di Melaka pada 24


BMM 3114

masa itu banyak merujuk kepada perniagaan yang berlandaskan Islam. Contohnya, Hukum Jual Beli dan Hukum Riba turut dikuatkuasakan. Kesan terhadap sistem ekonomi yang berlandaskan Islam ini telah menjadikan Melaka sebagai pusat perdagangan antarabangsa. Para pedagang luar datang ke Melaka untuk menguruskan perniagaan mereka, antaranya China, India (Gujerat), Arab, Parsi dan negara-negara di Nusantara sendiri. Keselamatan di perairan Nusantara juga turut mempengaruhi kegiatan ekonomi Islam, terutama Selat Melaka yang telah membantu merancakkan lagi hubungan perdagangan serta kegiatan ekonomi rantau Nusantara. Alam Pemikiran Penyebaran Islam juga turut memberi kesan kepada alam pemikiran masyarakat Nusantara. Sebelum Islam, masyarakat lebih terikat dengan faham agama Hindu yang banyak memasukkan unsur-unsur mistik sebagai anutan. Apabila Islam datang, segala kekhurafatan dan ketahyulan dapat dijelaskan dan dirungkai dalam pemikiran masyarakat. Melaka dan Aceh telah menjadi pusat keilmuan dengan lahirnya tokoh-tokoh ilmuan Nusantara seperti Hamzah Fansuri, Nurudin Ar-Raniri, Shamsuddin al-Sumatrani, Abdul Rauf Singkel dan lain-lainnya. Kegiatan para ilmuan ini telah mendorong pemikiran masyarakat Melayu Nusantara kepada realiti pentauhidan dan kekhalikan Maha Pencipta. Bahasa dan Tulisan Faktor bahasa dan tulisan juga turut mempengaruhi masyarakat Melayu, penggunaan tulisan jawi sebagai alat komunikasi utama menunjukkan bagaimana Islam merubah dan meletakkan nilai insani kepada tahap yang betul. Tulisan jawi digunakan secara meluas, bahkan tulisan jawi masih berterusan terutama apabila berhubung dengan raja-raja Melayu. Bahasa Melayu telah dijadikan bahasa penyebaran Islam di alam Melayu atau Nusantara. Kemampuan bahasa Melayu sebagai bahasa Islam telah memantapkan kekuatan Islam di Nusantara. Di samping itu, ia juga menjadi 25


BMM 3114

bahasa ilmu yang boleh menyesuaikan pelbagai istilah Arab sebagai kata pinjam, contohnya ‘ilmu’, ‘alam’, ‘amal’, ‘ibadat’, ‘zakat’ dan sebagainya. Pendidikan Perubahan terhadap alam pendidikan turut berlaku dalam masyarakat Melayu, sebelum itu pendidikan masyarakat lebih menjurus kepada adat-istiadat terutama faham Hindu dan unsur animisme, tetapi setelah Islam sampai pendidikan lebih kepada penilaian akal budi serta adab dan akhlak. Pendidikan lebih kepada memahami Khaliq atau Maha Pencipta, seperti pengenalan ilmu Tauhid, Fekah, Muamalat, Usuluddin dan Syariah. Kanakkanak mula mempelajari al-Quran sebagai asas utama, kelas-kelas al-Quran dibuka oleh guru-guru agama dan imam-imam. Surau, Masjid, Rangkang dan Pondok didirikan bagi memberi ruang kepada masyarakat mempelajari agama dengan lebih luas lagi. Peranan institusi pendidikan ini juga bukan sahaja terhad kepada bidang keilmuan, tetapi lebih kepada pusat pentadbiran dan perbincangan. Istana turut dijadikan kutab dan medan pembicaraan keilmuan yang turut melibatkan pihak pemerintah pada masa itu.Semangat jihad juga turut didedahkan kepada masyarakat, kesannya masyarakat sanggup mempertaruhkan diri demi mempertahankan agama Islam. Rajah 3 : Hirarki Sistem Sosial Masyarakat Melayu Golongan/Kumpulan

Ciri-ciri

Pemerentah Pemerintah tertinggi dalam pentadbiran Raja/sultan/Yang Dipertuan

negeri.

Besar

b. Mempunyai kuasa dan wibawa dalam menjalankan pemerintahan dan pentadbiran negeri. c. Mentadbir negeri dengan bantuan kaum kerabat dan para pembesar. d. Menyatupadukan rakyat, memelihara 26


BMM 3114

keamanan dan memajukan negeri. e. Berkuasa mutlak terhadap rakyat jelata f. Melaksanakan kuasa kerajaan pusat. Konsep daulat dan derhaka memperkukuhkan g. Menjalinkan hubungan luar. h. Mempunyasi keistimewaan tertentu; warna kuning hanya untuk raja, payung putih untuk sultan, payung kuning untuk kerabat, menggunakan bahasa dalam, cop mohor diraja, alat kebesaran seperti kendi. a. Kedudukan kedua selepas raja ialah anak Keluarga dan kerabat diraja

raja dan kerabat diraja. b. Anak raja tidak semestinya seorang putera raja yang memerintah. c. Mempunyai gelaran raja, tengku dan wan. d. Jawatan raja muda diberi kepada putera sulung/tertua/adinda sultan jika tiada putera. e. Putera sultan ada yang dilantik menjadi pembesar daerah atau pemerintah jajahan takluk f. Mempunyai keistimewaan sama seperti raja, tetapi tidak melebihi keistimewaan raja. g. Menggunakan bahasa dalam dan payung kuning. a) Golongan bangsawan

Golongan Bangsawan dan

Terdiri daripada golongan pembesar dan

pembesar

kaum kerabat Sangat berpengaruh dalam kalangan 27


BMM 3114

pemerintah dan pentadbir. Membantu sultan dalam pentadbiran dan pemerintahan. Menjadi penasihat/pembesar di daerahdaerah tertentu. b) Pembesar daerah -Terdiri daripada rakyat biasa yang dinaikkan taraf dan dilantik melalui surat tauliah oleh sultan yang bercop mohor. -Memegang jawatan seumur hidup dan mesti menunjukkan taat setia kepada pemerintah. -Berkuasa penuh dalam kawasan pegangannya. -Berkedudukan penting dalam sistem pemerintahan kerajaan dan menjadi perantara sultan dengan rakyat. Menjaga keamanan dan memungut cukai di kawasan pemakanannya serta bebas menjalankan kegiatan ekonomi. -Menjatuhkan hukuman dan denda dalam kes-kes jenayah di daerah mereka. -Membekalkan tenaga buruh kepada sultan dalam sistem kerah dan serah.Contoh Membina istana. c) Golongan ulama dan pendeta i) Golongan ulama -Berketurunan Arab Melayu dan merupakan cendikiawan dalam bidang agama. -Berkedudukan istimewa dan sangat 28


BMM 3114

berpengaruh dalam susun lapis masyarakat Melayu tradisional.Contoh jawatan mufti, kadi -Penasihat sultan dalam hal ehwal agama/hukum syarak. ii) Golongan pendeta -Pakar dalam bidang kesenian, kebudayaan, kesusasteraan, adat istiadat dan salasilah raja. -Menjadi pakar rujuk kepada sultan dan golongan di istana. -Merupakan penulis dan perawi diraja.

Golongan/Kumpulan

Ciri-ciri

diperintah - Petani, nelayan, dagang dan tukang. a) Rakyat biasa

- Tidak mempunyai kuasa politik dan jawatan dal;am pentadbiran. - Mengamalkan tradisi gotong-royong. - Tiga golongan rakyat biasa iaitu pedagang dan peniaga kecil-kecilan, buruh dan pekerja biasa serta petani dan tukang mahir. - Bebas menjalankan kegiatan ekonomipertanian, perikanan, perlombongan dan perdagangan. - Penduduk bukan Melayu yang datang ke

b) Rakyat asing

Tanah Melayu untuk tujuan tertentu dan tinggal sementara sahaja. - Terlibat dalam pelbagai kegiatan sosial seperti tentera upahan kerajaan. 29


BMM 3114

- Menjalankan kegiatan ekonomi seperti pelombong dan peniaga runcit. - Tidak wajib mematuhi dan mengamalkan tradisi kebudayaan tempatan. - Menyediakan tenaga manusia untuk aktiviti c) Golongan hamba

masyarakat seperti gotong-royong. - Menyumbang tenaga untuk menambah harta tuannya. - Melambangkan ketinggian taraf sosial pemiliknya. - Terdapat tiga jenis hamba: i) Hamba raja o Merupakan hamba yang tertinggi daripada hamba lain o Terdiri daripada bekas tawanan perang/banduaan ii) Hamba berhutang o Menjadi hamba dalam tempoh yang ditetapkan sehingga berjaya melangsaikan hutang dan akhirnya bebas menjadi rakyat biasa iii) Hamba biasa o Menjadi hamba seumur hidup. o Terdapat tiga jenis hamba biasa – hamba abdi, hamba dengan dan biduanda.

Rajah 5: Antara Kegiatan Sosial Masyarakat Melayu

30


BMM 3114

RAJAH 6 : CIRI-CIRI MASYARAKAT MELAYU

KESENIAN DAN KEBUDAYAAN MELAYU Apabila menyentuh soal kesenian dan kebudayaan, rata-rata berfikiran bahawa kesenian dan kebudayaan adalah cabang yang membawa kepada hiburan. Pemikiran konvensional sebegini menghalang kita daripada meneroka kesenian dan kebudayaan Melayu dengan lebih mendalam lagi, sedangkan sedar atau tidak pemikiran ini telah membuatkan Melayu kian lupa akan kesenian dan kebudayaan bangsa sendiri.

31


BMM 3114

Kesenian dan kebudayaan mendapat atau menghadapi kekangan kerana apabila menyentuh soal Melayu, secara automatiknya atau majoritinya adalah beragama Islam. Apabila menyentuh soal kesenian dan kebudayaan, persoalan yang timbul ialah adakah Islam mengharamkan kesenian dan kebudayaan secara total? Prof. Dr. Yusuf Al-Qardhawi (2005) dalam tulisannya mengenai Seni dan Hiburan Dalam Islam menyatakan bahawa perkara-perkara yang melibatkan seni dan budaya dibolehkan selagi perkara-perkara tersebut tidak melalaikan dan tidak bertentang dengan tuntutan agama Islam. Katanya lagi, seni dan budaya akan mengurangi keimanan dan memasukkan seseorang ke lembah kelalaian dan seterusnya menjadi haram adalah disebabkan oleh sikap manusia itu sendiri yang berlebih-lebihan sewaktu menikmati keindahan sehingga menyebabkan kenikmatan yang dinikmati itu bertentangan dengan tuntutan Islam. “‘Sesungguhnya prinsip

yang

Allah

itu

diajarkan

indah oleh

dan Nabi

mencintai

keindahan’

Muhammad

S.A.W

Inilah kepada

sahabatnya.” (Prof. Dr. Yusuf Al-Qardhawi, 2005) Imam Al-Ghazali dalam ulasannya yang dipetik daripada kitab Ihya’ menyatakan bahawa Allah mengurniakan manusia akal dan pancaindera di mana tiap-tiap pancaindera itu ingin menikmati sesuatu yang menurut naluri masing-masing. Umpamanya pelihat (penonton atau khalayak), ingin menikmati sesuatu yang cantik, pendengar pula ingin mendengar suara yang merdu dan berirama. Jadi tidaklah diterima akal bahawa semua perkara yang melibatkan kesenian dan kebudayaan dilarang Allah kerana Allah telah menjadikan pancaindera untuk tidak digunakan sewenang- wenangnya. Ianya hendaklah dikawal dan disalurkan kepada jalan yang baik(Prof H.M TohaYahya Omar M.A.2002). Islam juga tidak menolak bahawa persembahan kesenian dan kebudayaan ada yang bersifat

kemasyarakatan.

Persembahan

sebegini

melambangkan

kekuatan

kerjasama kelompok dan perwujudan saling hormat-menghormati, sesuai dengan 32


BMM 3114

tradisi masyarakat tersebut. Kesenian dan kebudayaan yang dipersembahkan merupakan ekspresi suatu gagasan, emosi dan kisah (Abdurrahman Al-Baghdadi, 2005). Menyentuh perpaduan Melayu melalui kesenian dan kebudayaan, dilihat bahawa program atau upacara yang berkait rapat dengan kesenian dan kebudayaan mampu mewujudkan persefahaman dan kekuatan kerjasama sesama kita. Kesenian dan kebudayaan masyarakat atau bangsa Melayu bukan sahaja tinggi nilai estetikanya dalam seni drama tari sahaja (merujuk kepada persembahan Mak Yong yang merupakan seni budaya yang originalitinya dari Malaysia) malahan keindahannya juga dapat dilihat melalui seni tari, seni suara, lukisan, seni hiasan dan fesyen, dan filemMelayudansebagainya. Kesemua kesenian dan kebudayaan yang disebutkan di atas sememangnya mampu memperkukuhkan perpaduan bangsa Melayu sekiranya penglibatan secara serius dan bersungguh-sungguh melalui medium ini dilakukan. Ini kerana, aktiviti-aktiviti dan program-program yang melibatkan kesenian dan kebudayaan memerlukan penglibatan lebih daripada seorang bagi menjayakan. Dengan penglibatan menjayakan aktiviti-aktiviti dan program- program sebegini bangsa Melayu akan lebih bersatu dan saling hormat menghormati antara satu sama lain. Penglibatan dalam aktiviti-aktiviti

dan

program-program

sebegini

secara

tidak

langsung

akan

menganjurkan perpaduan bangsa kita melalui aktiviti bergotong-royong, bertukartukar pendapat atau idea serta persefahaman dan persepakatan. Sesuatu pertunjukkan atau persembahan kesenian dan kebudayaan akan berjaya dengan adanya sifat-sifat yang dinyatakan. Jadi, jelaslah bahawa penganjuran aktiviti-aktiviti dan program-program sebegini mampu memupuk nilai-nilai murni dalam kehidupan seharian. “Kita perlu ada identiti sendiri untuk masyarakat dunia mengenali kita”, begitulah teguran yang disuarakan oleh Mufti Perlis, Dr. Mohd Asri Zainul Abidin yang mengingatkan karyawan filem tempatan untuk supaya tidak menghasilkan karya 33


BMM 3114

yang bercanggah dengan agama walaupun sesuatu filem itu tidak semestinya mempromosikan agama (Akmal Abdullah, 12 Jun 2008). Dr. Asri juga mahukan imej filem Melayu seharusnya mempunyai pemikiran yang besar, berbangga dengan jati diri bangsa sendiri dan lebih penting mempunyai ciri kebudayaan dan jiwa sebagai orang Melayu yang berpegang kepada nilai norma dan jati diri Malaysia. Bangsa Malaysia ialah pelbagai kaum yang diterajui dengan kebudayaan Melayu dan kita perlu berkongsi budaya bagi mempamerkan jati diri kita yang sebenar. Untuk maksud filem Melayu, ia menyentuh mengenai pembikinan filem yang bercakap mengenai sikap, keperibadian, peradaban, jiwa dan cara Melayu berfikir. Melalui filem, umat Melayu patut berbangga kerana Dasar Perfileman Negara meletakkan Bahasa Melayu sebagai imej filem Malaysia. Di sinilah kejayaan bangsa Melayu sekiranya perpaduan antara kita sentiasa erat dan kukuh. BUDAYA MELAYU TERCABAR Malaysia menuju 'acuan budaya' Barat-Cina-Arab berbanding kaum lain, orang melayu dilihat semakin tidak peka dengan akar budaya bangsa sendiri yang sepatutnya disemarakkan secara konsisten. Majoriti pemimpin Melayu mahu pun ahli masyarakat, semakin tidak peduli akan bentuk seni dan budaya itu apabila perlahan lahan digantikan dengan budaya yang bukan berpijak dari alam Melayu ini. Sikap tolak-ansur Melayu sudah sampai ke peringkat melampau terhadap kedudukan budaya bangsa sendiri. Apakah manfaat yang Melayu dapat daripada sikap 'tidak mengapa' dalam melihat penonjolan budaya Barat, Cina dan Arab? Jati diri dan pusaka khazanah budaya bangsa Melayu semakin tenggelam ditelan masa. Malangnya ,satu proses yang boleh disebut sebagai "pemusnahan budaya" Melayu ini turut 'disempurnakan' oleh parti-parti politik. Sehingga kini tidak kelihatan pendirian yang jelas tentang usaha membentuk negara bangsa Malaysia berteraskan ke-Melayuan. Tidak seperti Indonesia dan Thailand. Pembentukan negara bangsa mereka jelas apabila kaum minoriti dibentuk mengamalkan budaya majoriti. 34


BMM 3114

Contohnya, cadangan mewujudkan bandar Arab membabitkan pelaburan RM185.4 juta di Jalan Ampang jelas bukan selari dengan nilai tempatan. Kedudukannya tidak jauh dari Menara Berkembar Petronas. Sepatutnya yang dibangunkan ialah bandar Melayu dan bukannya bandar Arab. Adakah adil kepada budaya Melayu apabila gaya hidup dan perniagaan yang memaparkan tradisi, budaya serta makanan Arab wujud di tengah-tengah Kuala Lumpur? Walhal, bandar Melayu lebih relevan dan signifikan untuk mengetengah dan menguar-uarkan kehebatan tamadun Melayu. Adakah barisan pentadbir di Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL) yang majoritinya Melayu sudah lupa bahawa Kuala Lumpur diasaskan oleh Melayu dan bukannya kaum Arab? Namun bandar Arab diluluskan oleh DBKL atas alasan mahu menarik pelancong dari dunia Arab. Bayangkan jika ia menjadi trend dan pada masa akan datang, terdapat limpahan pelancong dari Vietnam. Adakah bandar Vietnam pula akan diwujudkan? Adakah Melayu sedang berdepan dengan pemusnahan budaya? Seolah-olah telah wujud anggapan bahawa budaya Melayu itu kotor lalu perlu diganti dengan kebudayaan Barat, Cina dan Arab yang kononnya 'suci bersih'. Bukan sedikit yang menganggap budaya Arab itu ialah "budaya Islam". Kebudayaan Melayu pula dilihat bercanggah dengan Islam. Malangnya, bukan orang lain tetapi orang Melayu sendiri yang memenggal kebudayaannya sendiri! Jika hal-hal berkaitan mengangkat seni dan budaya Melayu ini diabaikan, amatlah dibimbangi nanti bentuk kebudayaan Cina, Barat dan Arab akan mewarnai seluruh gaya hidup kita. Orang Melayu mesti kembali menghargai dan menyebarluaskan kehebatan tamadun dan kebudayaan bangsanya sendiri. Bagi yang masih tidak rasa bersalah mengagungkan budaya bukan milik bangsanya, soalan berikut perlu dijawab dengan jujur: "Tidakkah terfikir apa akan terjadi terhadap bentuk budaya negara pada masa depan dan maruah bangsa Melayu jika pemusnahan budaya dibiarkan berterusan? 35


BMM 3114

PRINSIP DASAR KEBUDAYAAN KEBANGSAAN (DKK) DAN BUDAYA MELAYU •Sebagai satu proses yang berterusan, penwujudan Kebudayaan Kebangsaan Malaysia akan terus berlandaskan unsur-unsur dan tiga prinsip yang ditetapkan oleh Kerajaan sebagai Dasar Kebudayaan Kebangsaan iaitu: (i) Berteraskan kepada Kebudayaan Rakyat Asal Serantau  •Merangkumi kawasan Malaysia, Indonesia, Filipina, Singapura, Brunei, Thailand dan Kampuchea serta Kepulauan Selatan Pasifik (Polynesia, Melanesia dan Oceania) sehingga Malagasi adalah merupakan bahagian utama dari kawasan tamadun atau budaya Melayu.  •Rantau ini merupakan pusat pemancaran, pengembangan dan warisan Kebudayaan Melayu sejak zaman berzaman dan ditandai pula oleh kegemilangan dan keagungan tamadun Melayu yang berpusat di Melaka

yang

menggunakan

Bahasa

Melayu

sebagai

bahasa

perhubungan antarabangsa (linguafranca).  •Digambarkan oleh persamaan-persamaan di bidang bahasa yang berasaskan keluarga bahasa Melayu - Austronesia, kedudukan geografi, pengalaman sejarah, kekayaan alam, kesenian dan nilai-nilai keperibadiannya.  •Budaya Melayu pada hari ini merupakan cara hidup, lambang identiti dan asas ukuran keperibadian kepada lebih 200 juta umat manusia yang menuturkan satu rumpun bahasa yang sama.  •Kebudayaan rakyat asal rantau ini dalam pengertian sempit atau luasnya kebudayaan Melayu telah dijadikan teras kepada Kebudayaan Kebangsaan. (ii) Unsur-unsur Kebudayaan Lain Yang Sesuai dan Wajar Boleh Diterima  •Kebudayaan sebagai sesuatu yang dinamik, sentiasa berubah-ubah melalui proses penyerapan dan penyesuaian secara berterusan. 36


BMM 3114

 •Prinsip ini bertepatan dengan situasi penduduk berbilang kaum yang mewarisi pelbagai budaya  •Dengan itu unsur-unsur budaya Cina, India Arab, Barat dan lain-lain yang sesuai dan wajar diberi penimbangan dan penerimaan dalam pembentukan Kebudayaan Kebangsaan.  •Kesesuaian penerimaan dalam penyerapan ini adalah bergantung kepada tidak wujudnya percanggahan dengan Perlembagaan dan prinsip-prinsip Rukun Negara dan kepentingan nasional serta asasasas moral dan kerohanian sejagat pada amnya dan pada Islam sebagai agama rasmi negara khasnya. (iii) Islam Menjadi Unsur Yang Penting Dalam Pembentukan Kebudayaan Kebangsaan  •Agama atau kepercayaan kepada Tuhan merupakan unsur penting dalam proses pembangunan negara serta pembentukan rakyat yang berakhlak dan berperibadi mulia.  •Agama Islam memberi panduan kepada manusia dalam mengimbang dan memadukan usaha bagi mengisi kehendak-kehendak emosi dan fizikal  •Oleh itu ia patut menjadi unsur yang penting dalam pembentukan Kebudayaan Kebangsaan memandangkan kedudukannya sebagai agama rasmi negara  •Di samping itu wujudnya fakta sejarah dan nilai-nilai Islam yang telah sedia didukung oleh sebahagian besar rakyat rantau ini.  •Ketiga-tiga prinsip asas di atas adalah melambangkan penerimaan gagasan Kongres Kebudayaan Kebangsaan 1971.  •Ia juga lambang atau simbol kepada asas pembentukan masyarakat berbilang kaum di Malaysia dan memaparkan kesejagatan dalam menentukan DKK yang berpihak kepada semua kaum namun masih

37


BMM 3114

lagi didasari oleh peruntukan perlembagaan yang menjadi pegangan dan sekatan norma kepada masyarakat Malaysia. KEWAJARAN BUDAYA MELAYU MENJADI TERAS KEPADA BUDAYA KAUM LAIN Adakah promosi pelancongan kita benar-benar menjadikan ciri-ciri kebudayaan dan perayaan kaum Melayu sebagai tumpuan utama dalam promosi pelancongannya di luar negara? Contohny ,Kempen Tourism Malaysia dengan tema Malaysia Truly Asia seperti sengaja mahu menenggelamkan wajah dan citra kebudayaan kaum Melayu dalam promosi Tahun Melawat Malaysia 2007 (TMM’07). Ini kerana risalah promosi TMM’07 yang diletakkan di tempat duduk pesawat Penerbangan Malaysia (MAS) gagal menonjolkan kebudayaan Melayu sebagai identiti teras dan tarikan utama pelancong ke negara ini. Paparan melampau budaya dan perayaan kaum-kaum lain kerana mahu menepati konsep Malaysia sebagai wajah Asia sebenar seperti menjadikan Malaysia umpama negara ‘rojak’ tanpa identiti tersendiri di mata pelancong antarabangsa. Menarik pelancong dari China tidak boleh dijadikan alasan bagi mewajarkan penonjolan kebudayaan yang bukan bersifat kebangsaan untuk tatapan pelancong. Sebaliknya, pelancong dari wilayah serumpun seperti Indonesia dan Brunei jauh lebih ramai mengunjungi Malaysia. Pelancong dari Brunei misalnya yang memiliki kuasa berbelanja lebih tinggi mencecah sehingga 78,625 orang untuk tempoh tiga bulan pertama tahun ini sahaja. Penonjolan kebudayaan etnik lain mengatasi ciri kebudayaan nasional berteraskan Melayu hanya menjadikan pelancong luar keliru dengan keadaan komposisi kaum dan persekitaran budaya sebenar Malaysia. Mereka yang cenderung mahu mencari destinasi yang menawarkan kelainan dan keunikan yang tiada di tempat lain tentu kecewa melihatkan promosi TMM’07 yang keterlaluan menonjolkan kebudayaan dan perayaan kaum bukan Melayu. Impak promosi pelancongan negara terhadap pembentukan satu bangsa Malaysia juga perlu difikirkan selain kesan terhadap persepsi dan sambutan pelancong luar. 38


BMM 3114

Tidak keterlaluan dikatakan, interaksi kaum dan jurang perpaduan yang semakin melebar kini berpunca daripada kesilapan kita terlalu menonjolkan kepelbagaian budaya yang hanya menguatkan perpaduan dan kebudayaan etnik sahaja. Oleh itu, sewajarnya ciri-ciri kebudayaan tempatan yang berteraskan Melayu dijadikan elemen utama menarik kedatangan pelancong terutama dari Barat seperti Australia, United Kingdom, Amerika Syarikat, Jerman, Perancis, Kanada, dan Itali. Masyarakat Barat sememangnya dahagakan ciri kebudayaan dan keistimewaan masyarakat pribumi sesebuah negara. Namun, akibat kegagalan fokus kita menonjolkan ciri kebudayaan bumiputera, jumlah pelancong dari wilayah-wilayah tersebut masih tidak menunjukkan peningkatan yang benar-benar menggalakkan. Selain itu, ciri-ciri kebudayaan Melayu yang banyak dicorakkan pengaruh Islam juga selari dengan jiwa pelancong dari Asia Barat yang menyaksikan ketibaan kira-kira 13,545 pelancong dari wilayah tersebut sepanjang Januari hingga Mac tahun ini. Kempen menarik pelancong luar mestilah mengambil kira faktor kebudayaan dan persekitaran sosial sebenar. Tentulah kelihatan janggal dan tidak adil untuk membiarkan promosi pelancongan mengabaikan perayaan yang disambut orang Melayu. Sepatutnya, Tourism Malaysia serta Kementerian Pelancongan meletakkan kebudayaan dan identiti Melayu sebagai teras utama aset pelancongan negara. Ini kerana penonjolan keterlaluan ciri kebudayaan kaum lain hanya akan menjadikan Malaysia tidak jauh berbeza dengan Singapura. Perlu ditegaskan, kebudayaan kaum lain di Malaysia hanyalah sebagai nilai tambah yang tidak wajar diperbesar sehingga mengatasi kebudayaan kaum Melayu yang merupakan kaum majoriti negara ini. Tarian joget misalnya yang telah lama diiktiraf sebagai tarian kebangsaan negara ini perlu diketengahkan. Tarian kaum lain misalnya tidak perlu dicampur aduk dalam sesuatu persembahan kesenian bagi tatapan pelancong luar. Peruntukan sebanyak RM240 juta untuk TMM’07 yang lalu bagi tujuan promosi pelancongan Malaysia di seluruh dunia tidak adil untuk mengabaikan kebudayaan Melayu ke pentas dunia. Promosi pelancongan mesti menyeluruh agar manfaatnya dapat dirasai oleh segenap lapisan rakyat seluruh pelosok negara. Kunjungan pelancong ke Malaysia 39


BMM 3114

tentunya lebih bermakna andainya mereka juga didedahkan dengan persekitaran budaya masyarakat tempatan. Program menginap di desa atau dikenal sebagai homestay pasti menyimpan kenangan di hati pengunjung luar selain daripada membantu ekonomi masyarakat desa. Keindahan alam semula jadi merangkumi pantai, pulau, dan bukit peranginan pasti menggamit memori pelancong untuk bertamu lagi di Malaysia. Dalam masa yang sama, peranan bahasa Melayu yang kini dipanggil bahasa Malaysia sebagai salah satu simbol kemegahan rakyat Malaysia tidak wajar diabaikan dalam keghairahan menarik pelancong luar.

KESIMPULAN Secara keseluruhannya, sistem sosial masyarakat Melayu tradisional merupakan sistem sosial yang kukuh dan teratur. Sistem ini diamalkan zaman berzaman dan masih mempunyai pengaruh sehingga hari ini. Sistem sosial pada zaman tradisional mempengaruhi sistem pemerintahan kita pada hari ini. Contohnya, sistem pemerintahan Malaysia yang bersifat Raja Berpelembagaan yang mempunyai kaitan dengan konsep Daulat dan Derhaka pada zaman tradisional dahulu, Islam sebagai agama rasmi, Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dan unsur-unsur tradisional masih diamalkan sehingga hari ini. Namun begitu, sejarah telah membuktikan bahawa terdapat pelbagai pengaruh asing yang mempengaruhi sistem sosial dalam masyarakat Melayu tradisional. Antaranya ialah pengaruh agama Hindu-Buddha dan agama Islam. Elemen-elemen seperti ini telah menyerap masuk dalam budaya masyarakat Melayu tradisional dan terus kekal dalam sosial masyarakat Melayu sehingga hari ini.

40


BMM 3114

RUJUKAN Abdul Rahman Abdullah 2000

Sejarah dan Tamadun Asia Tenggara Sebelum

dan Sesudah Pengaruh Islam. Siri Pengajian Sejarah. Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd. Ismail Hussein, Aziz Deraman, Abd. Rahmanal-ahmadi ,Tamadun Melayu

Jilid

Dua,Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP), Kuala Lumpur, 1989. Muhd Yusof Ibrahim, Pensejarahan Melayu 1800-1960, DBP, 1994Fauziah Shaffie dan Ruslan Zainuddin, Sejarah Malaysia, Penerbit Fajar Bakti, 2000. Muhammad Yusof Hashim,The Malay Sultanate of Malacca, DBP ,1992. 41


BMM 3114

Mohammad Idris Saleh, Che Su Mustaffa, Fauziah Shaffie, Sejarah pembangunan bangsa dan Negara, Utusan Publication & Distributors Sdn Bhd, 1994. http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp? y=2007&dt=0719&pub=Utusan_Malaysia&sec=Rencana&pg=re_02.htm http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/component/content/article/362-1-malaysiadato-sri-najib/10487-teras-perpaduan-1malaysia.html http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp? e=STPM&s=PAM&b=MAC&m=1&r=m&i=NOTA http://rupanx.tripod.com/aj1132/12_sejarah_kebudayaan_dalam_sejarah_melayu.ht m

42

Kebudayaan Melayu 6l381h

Overview 4q3b3c

More details 26j3b

Related Documents 171j1w

Kebudayaan Melayu 6l381h

Kebudayaan Melayu Dalam Filem Melayu Klasik 6f1s42

Kebudayaan Proto Melayu 6h6916

Nota Padat Kebudayaan Melayu Bmm 3142 k1615

Kebudayaan Maluku.docx 286c26

Kebudayaan Timur 5v6v5g