1a_cytologia I Anatomia 2010 3b2v2b
This document was ed by and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this report form. Report r6l17
Overview 4q3b3c
& View 1a_cytologia I Anatomia 2010 as PDF for free.
More details 26j3b
- Words: 3,497
- Pages: 27
Botanika leśna Materiały pomocnicze do ćwiczeń
Katedra Botaniki Leśnej Wydział Leśny SGGW Warszawa Rok akademicki 2010/2011
Nazwisko i imię Grupa
Numer miejsca
Ćwiczenia w dniu
Numer mikroskopu godz.
Materiał roślinny
Preparaty, obserwacje mikroskopowe
Wykonanie rysunków i opisów
& Studiowanie literatury
A
Po ćwiczeniach wpisz nazwę łacińską gatunku i rodziny
Zapoznaj się z treścią programu przedmiotu Botanika Leśna na Wydziale Leśnym SGGW w Warszawie
Materiały dydaktyczne do pobrania ze strony: http://wl.sggw.waw.pl/units/botanika/matdyd
Metoda obserwacji za pomocą mikroskopu optycznego Budowa mikroskopu optycznego KF2 ICS Zeiss
1. Binokular 9. Tubus 7. Statyw 10. Tarcza rewolwerowa z obiektywami
2. Obiektywy
11. Śruba makrometryczna
8. Stolik
3. Suwak kondensora 12. Śruba mikrometryczna 4. Lampa halogenowa 5. Potencjometr
6. Podstawa mikroskopu Układ Optyczny
1. Binokular (dwa okulary o powiększeniu x10) 2. Obiektywy o powiększeniach: x5, x10, x40. Obiektywy ustawione są na tarczy rewolwerowej wg rosnącego powiększenia zgodnie z ruchem wskazówek zegara 3. Kondensor z przesłoną aperturową i polową (do zmiany wielkości oświetlonego pola) Układ Oświetlający 4. Źródło światła w postaci lampy halogenowej umieszczonej w podstawie mikroskopu i oprawa lustra oświetlającego 5. Potencjometr do regulacji natężenia światła Układ Mechaniczny 6. Podstawa mikroskopu 7. Statyw 8. Stolik - uchwyty do preparatu - śruby do regulacji położenia stolika (w przód i w tył) i preparatu (w prawo i w lewo) 9. Tubus 10. Tarcza rewolwerowa z obiektywami 11. Śruba makrometryczna do zgrubnego ustawiania ostrości obrazu 12. Śruba mikrometryczna do precyzyjnego ustawiania ostrości obrazu
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
2
Obsługa mikroskopu optycznego KF2 ICS Zeiss
Wskazówki ogólne Pracując z mikroskopem przestrzegaj następujących zaleceń: 1. Używaj zawsze tego samego mikroskopu: są one oznaczone numerami od 1 do 16. Numer swojego mikroskopu wpisz do zeszytu ćwiczeniowego. 2. Chroń mikroskop przed wstrząsami i uderzeniami. 3. Chroń części optyczne mikroskopu przed zabrudzeniem (tuszem do rzęs, odciskami palców, kurzem, itp.) oraz uszkodzeniami mechanicznymi (zarysowaniem, dotknięciem do powierzchni preparatu). 4. Zanieczyszczenia z soczewek okularów i obiektywów usuwaj natychmiast miękką ściereczką do przyrządów optycznych suchą, lub nasączoną wodą destylowaną. 5. Pracę rozpoczynaj zawsze od obiektywu o małym powiększeniu (x10 lub x5 ) i natężenia oświetlenia ok. 4. Dopiero po ustawieniu ostrości widzenia i kontrastu obrazu w tych warunkach, możesz zmienić obiektyw na dający duże powiększenie (x40). 6. Pamiętaj o wyłączeniu oświetlenia mikroskopu po zakończeniu obserwacji. 7. Wszelkie trudności bądź nieprawidłowości w pracy z mikroskopem natychmiast zgłaszaj osobom prowadzącym ćwiczenia. 8. Pod koniec ćwiczeń uporządkuj stanowisko pracy: preparaty odłóż w kolejności do tekturowych teczek, śmieci wyrzuć do kosza. Zakończenie pracy zgłoś osobom prowadzącym ćwiczenia. Dopiero po sprawdzeniu stanu mikroskopu i stanowiska pracy przez osobę prowadzącą ćwiczenia możesz opuścić salę ćwiczeń. Niedopełnienie tego zalecenia może skutkować obciążeniem finansowym za uszkodzenie mikroskopu. Bezwzględnie przestrzegaj następujących zakazów: - Nie zaczynaj obserwacji mikroskopowej od obiektywu o powiększeniu większym od x10. - Nie używaj śruby makrometrycznej do regulacji ostrości obrazu pod obiektywem x40. - Nie wyjmuj preparatu spod obiektywu x40. - Nie dotykaj palcami górnej powierzchni szkiełka przykrywkowego preparatu. - Niczego nie rób na siłę. - Pod żadnym pozorem nie próbuj samodzielnie naprawiać mikroskopu ani rozkręcać obiektywów lub innych części mikroskopu.
Obserwacja mikroskopowa 1. Ustaw obiektyw x10 lub x5 w pozycji roboczej. 2. Ustaw przesłonę polową właściwą dla danego obiektywu: w pozycji skrajnie na prawo dla obiektywów x10 i x40; skrajnie na lewo dla obiektywu x5. 3. Ustaw natężenie światła w pozycji 4 przekręcając potencjometr zgodnie z ruchem wskazówek zegara. 4. Włóż preparat w uchwyty stolika mikroskopu i ustaw obiekt do obserwacji dokładnie pod obiektywem mikroskopu, używając do tego celu 2 zespolonych ze sobą śrub. Dolna śruba umożliwia przesuwanie obiektu w lewo i w prawo, górna powoduje ruch stolika w przód i w tył. 5. Ustaw właściwy dla siebie rozstaw okularów. 6. Za pomocą śruby makrometrycznej ustaw wstępnie ostrość widzenia, a następnie popraw ją używając mikrośruby mikrometrycznej. Śruby powodują ruch obiektywu w górę i w dół: makrometryczna z dużym skokiem a mikrometryczna z małym. 7. Dobierz intensywność oświetlenia (regulacja potencjometrem) i kontrast (regulacja przesłony aperturowej) do obserwowanego obiektu kierując się następującymi wskazówkami: - delikatne struktury, słabo odróżniające się od tła (cytoplazma, jądro komórkowe i inne organelle w preparatach słabo barwionych lub nie barwionych) oraz mocno rozjaśnione tkanki i bardzo cienkie preparaty widać wyraźniej przy przymkniętej przesłonie aperturowej, - grubsze preparaty (np. cięte ręcznie) i miejsca gęstsze optycznie (np. tkanki typu martwica korkowa, drewno) są lepiej widoczne przy szerzej otwartej przesłonie aperturowej. 8. Obserwację pod dużym powiększeniem (obiektyw x40) możesz rozpocząć dopiero po ustawieniu ostrego, dobrze oświetlonego i skontrastowanego obrazu przy mniejszym powiększeniu (obiektyw x10). Obiektywy są zsynchronizowane, co oznacza, że zmiana obiektywu nie ma wpływu na ostrość obrazu. Jeśli jednak zachodzi konieczność poprawienia ostrości przy obiektywie x40 używaj do tego celu jedynie mikrośruby! Zazwyczaj dla uzyskania dobrego obrazu przy tym obiektywie konieczna jest korekta otwarcia przesłony aperturowej. 9. Bezwzględnie zmień obiektyw na x10 przed wymianą preparatu na następny. 10. Po zakończeniu obserwacji mikroskopowej wyłącz oświetlenie mikroskopu, w pozycji roboczej ustaw obiektyw x10, wyjmij preparat.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
3
Budowa komórki roślinnej
Protoplast, ruch organeli i cytoplazmy W żywej komórce włoska skórki (epidermy) łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate Cucurbitaceae), zaobserwuj: a. ścianę komórkową, blaszkę środkową, cytoplazmę przyścienną (parietalną), wakuole, transwakuolarne nici cytoplazmatyczne, jądro komórkowe, jąderko, plastydy i inne, mniejsze organele widoczne jako ziarnistości; b. ruch organeli i cytoplazmy. Narysuj komórkę i opisz widoczne elementy strukturalne. Zaznacz położenie plazmalemmy i tonoplastu. Strzałkami oznacz kierunki ruchu cytoplazmy w komórce. Zdefinuj jaki to rodzaj ruchu.
A Literatura podstawowa: Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. Wyd. Nauk. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. Wyd. Nauk. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. Wyd. Nauk. PWN.
&
Literatura uzupełniająca: Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. - Podstawy biologii komórki.1999. Wyd. Nauk. PWN. Wojtaszek P., Woźny A., Ratajczak L. - Biologia komórki roślinnej. T. 1 i 2. 2006.Wyd. Nauk. PWN. Warszawa. Woźny A., Michejda J., Ratajczak L. (red.) - Podstawy biologii komórki roślinnej. 2000. Wyd. UAM, Poznań.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
4
Ściana komórkowa
Tkanki wzmacniające: kolenchyma (zwarcica) i sklerenchyma (twardzica) Komórki kolenchymy kątowej na przekroju poprzecznym łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae). Narysuj komórki kolenchymy. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi tych komórek.
kątowe zgrubienia celulozowej ściany komórkowej blaszka środkowa protoplast
A Komórki włókien sklerenchymatycznych (stereidy) na przekroju poprzecznym łodygi dyni Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae). Narysuj komórki sklerenchymy. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
równomiernie zgrubiała, zlignifikowana (zdrewniała) ściana komórkowa blaszka środkowa światło komórki
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
5
Komórki kamienne (sklereidy) z owocu rzekomego gruszy - Pyrus communis (różowate Rosaceae). Porównaj obraz mikroskopowy z rysunkiem. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
zdrewniała i zmineralizowana ściana komórkowa światło komórki jamki proste blaszka środkowa
A
Tkanki przewodzące: elementy drewna (ksylemu) i łyka (floemu) Budowa różnych typów naczyń, rurki sitowej i komórki towarzyszącej na przekroju podłużnym wiązki łykodrzewnej (waskularnej) w budowie pierwotnej łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae). Odszukaj w obrazie mikroskopowym preparatu narysowane niżej elementy strukturalne. Wprowadź do rysunku niżej podane oznaczenia literowe oraz liczbowe (za pomocą klamer). 1. Elementy łyka: a - żywe rurki sitowe z celulozowymi ścianami, b - płyta sitowa, c - komórka towarzysząca. 2. Kambium. 3. Elementy drewna: martwe człony naczyń ze zdrewniałymi ścianami różnych typów: e - siateczkowato-jamkowata, f - jamkowata, g - drabinkowa (schodkowa), h - spiralna, i - pierścieniowa. Zaznacz klamrą i wprowadź nazwy: protoksylem i metaksylem.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
6
Tkanki okrywające: skórka (epiderma) i korek (fellem) Komórki skórki (epidermy), elementu pierwotnej tkanki okrywającej liścia kliwii - Clivia sp.(amarylkowate - Amaryllidaceae) lub jemioły pospolitej - Viscum album (gązewnikowate Loranthaceae). Narysuj komórki skórki. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
kutykula ściana skutynizowana ściana celulozowa blaszka środkowa protoplast
A Komórki korka (fellemu), elementu wtórnej tkanki okrywającej - korkowicy (perydermy) na przekroju poprzecznym pędu bzu czarnego - Sambucus nigra (przewiertniowate - Caprifoliaceae). Porównaj obraz mikroskopowy z załączonymi rysunkami. Odszukaj położenie komórek korka i kolenchymy płatowej. Opisz widoczne elementy strukturalne:epiderma, fellem, fellogen, felloderma, kolenchyma płatowa. Zaznacz klamrą perydermę oraz obszar przetchlinki. Zaznacz, gdzie występuje kutykula, ściana skutynizowana, skorkowaciała i celulozowa.
A Literatura podstawowa: Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
&
Literatura uzupełniająca: Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. - Podstawy biologii komórki. Wyd. Nauk. PWN. 1999. Woźny A., Michejda J., Ratajczak L. (red.) - Podstawy biologii komórki roślinnej. 2000. Wyd. UAM, Poznań.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
7
Budowa korzenia
Morfologia młodego korzenia Młody korzeń sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae) oraz pszenicy - Triticum aestivum (trawy - Poaceae). Przygotuj preparaty w wodzie zgodnie ze wskazówkami prowadzącego zajęcia. Porównaj wierzchołki korzenia sosny i pszenicy. Zidentyfikuj następujące strefy i komórki w ich budowie: strefa dojrzałości (różnicowania, włośnikowa), komórki włośnikowe, strefa wzrostu na długość (elongacyjna), protomerystem, czapeczka (kalyptra). Narysuj schemat wierzchołkowej części korzenia sosny. Klamrami i strzałkami połącz objaśnienia z właściwymi elementami korzeni obu gatunków.
korzeń sosny
korzeń pszenicy
strefa dojrzałości
komórki włośnikowe
strefa wzrostu na długość
protomerytem czapeczka
Na czym polega zasadnicza różnica w budowie wierzchołkowej części korzenia ww. gatunków i z czego ona wynika?
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
8
Organizacja merystemu wierzchołkowego korzenia Przekrój podłużny przez merystem wierzchołkowy korzenia cebuli - Allium cepa (liliowate Liliaceae). Porównaj obraz mikroskopowy z załączonym rysunkiem. Zaobserwuj, gdzie znajdują się komórki w różnych fazach mitozy. O czym to świadczy? Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. prokambium prakora
praskórka
strefa wzrostu na długość
protomerystem z komórkami inicjalnymi ułożonymi w trzech piętrach
czapeczka (kalyptra)
A Zapoznaj się z różnymi typami budowy merystemów wierzchołkowych korzenia: 1. Paproci - Pteris cretica (paprotniki - Pteridopsida). 2. Sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae)
&
Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
prokambium (walec osoiwy) prakora (kora pierwotna) praskórka (skórka) komórka inicjalna komórki inicjalne czapeczka (kalyptra) statolity
1
2
A Mitoza - przebieg i rola.
& Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
9
Budowa wtórna korzenia sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Przykład korzenia wytwarzającego przyrost wtórny.
Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zastanów się jakie funkcje pełni korzeń o budowie wtórnej i jak przejawia się to w jego budowie.
korek (fellem) fellogen felloderma
korkowica (peryderma)
region łyka pierwotnego łyko wtórne kambium drewna wtórne granica rocznego przyrostu drewna pierwotne wtórne
promienie łykodrzewne
pierwotne wtórne
przewody żywiczne
protoksylem metaksylem
drewno pierwotne
Przekształcenia funkcjonalne korzenia Korzeń jako organ podporowo-czepny u filodendronu - Monstera deliciosa (obrazkowate Araceae).
&
Wyjaśnij na czym polegają modyfikacje w budowie korzenia tego typu.
epiblema korek sklerenchyma fellogen miękisz kory pierwotnej sklerenchyma endoderma perycykl floem pierwotny ksylem pierwotny
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
11
Różnicowanie i organizacja tkanek w budowie pierwotnej i wtórnej korzenia Budowa pierwotna korzenia kosaćca - Iris sp. (kosaćcowate - Iridaceae). Przykład korzenia nie wytwarzającego przyrostu wtórnego. Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
skórka z włośnikam (epiblema)
kora pierwotna: egzoderma miękisz endoderma trzeciorzędowa walec osiowy: okolnica (perycykl) wiązki drewna (ksylemu) pierwotnego układ radialny wiązki łyka (floemu) pierwotnego Odpowiedz na pytanie jak w budowie korzenia przejawia się jego przystosowanie do pełnienia dwóch funkcji: chłonnej i mechanicznej polegającej na umocowaniu rośliny w podłożu?
Porównaj obraz mikroskopowy (pow. x400) fragmentu przekroju poprzecznego korzenia kosaćca z rysunkiem i wpisz objaśnienia: komórka endodermy trzeciorzędowej (ze zgrubieniami na wew. ścianach stycznych i promieniowych), komórka przepustowa endodermy, naczynie protoksylemu, naczynie metaksylemu, komórka okolnicy, komórka miękiszowa kory pierwotnej, człon rurki sitowej, komórka towarzysząca.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
10
Opracuj dowolny przykład budowy korzenia spichrzowego.
&
Narysuj schemat przekroju poprzecznego i napisz objaśnienia.
Korzystając z podanej literatury opracuj samodzielnie inne typy modyfikacji korzeni.
&
Podaj typy modyfikacji korzeni oraz nazwy roślin, u których występują.
Korzystając z podanej literatury opracuj zjawisko mikoryzy ekto- i endotroficznej.
&
Podaj przykłady dla drzew leśnych.
Literatura podstawowa: Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN. Tomanek J., Witkowska-Żuk L. - Botanika Leśna. Wyd. VII z 2008 r. PWRiL, Warszawa.
&
Literatura uzupełniająca: Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
12
Organizacja tkankowa łodygi
Organizacja wierzchołka pędu Przekrój podłużny przez merystem wierzchołkowy w okresie wzrostu pędu bobu - Vicia faba (motylkowate - Fabaceae). Narysuj schemat wierzchołka pędu. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
protomerystem zawiązki liści zawiązki pąków bocznych prokambium
Porównaj obraz mikroskopowy pow. x 400 z rysunkiem. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
Protomerystem: tunika korpus Merystematyczna, podwierzchołkowa część łodygi: praskórka pramiękisz peryferyczny (prakora) prokambium pramiękisz centralny (prardzeń) zawiązek liścia (primordium)
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
13
Budowa pierwotna łodygi i organizacja wiązek waskularnych Łodyga pełna kukurydzy - Zea mays (trawy - Poaceae) jako przykład łodygi roślin nie wytwarzających przyrostu wtórnego. Narysuj schemat fragmentu przekroju poprzecznego. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uzupełnij objaśnienia.
skórka (epiderma) sklerenchyma
łyko pierwotne drewno pierwotne
typ wiązki łykodrzewnej
(waskularnej) miękisz zasadniczy
A Łodyga pusta żyta - Secale cereale (trawy - Poaceae) jako przykład łodygi roślin nie wytwarzających przyrostu wtórnego. Narysuj schemat przekroju poprzecznego. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uzupełnij objaśnienia.
skórka (epiderma) miękisz asymilacyjny sklerenchyma
łyko pierowtne drewno pierowtne
typ wiązki łykodrzewnej (waskularnej)
miękisz zasadniczy kanał powietrzny
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
14
Wiązka kolateralna zamknięta na przekroju poprzecznym łodygi kukurydzy - Zea mays (trawy Poaceae). Porównaj obraz mikroskopowy wiązki waskularnej z rysunkiem. Napisz objaśnienia: miękisz, sklerenchyma, człon rurki sitowej z widoczną płyta sitowa, komórka towarzysząca, rurka sitowa, cewka, naczynie metaksylemu, naczynie protoksylemu, kanał powietrzny reksygenowy.
Wiązka kolateralna otwarta na przekroju poprzecznym łodygi kokornaku - Aristolochia macrophylla (kokornakowate - Aristolochiaceae). Narysuj schemat wiązki i opisz elementy strukturalne.
Na czym polega zasadnicza różnica w budowie wiązki otwartej i zamkniętej? Jakie są konsekwencje róznic w budowie tych dwóch typów wiązek? U jakich grup systematycznych roślin wystepują wiązki zamknięte a u jakich otwarte?
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
15
Wiązka bikolateralna w łodydze dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae).
&
Narysuj schemat wiązki i opisz elementy strukturalne: floem zewnętrzny, kambium, ksylem, floem wewnętrzny.
Korzystając z podanej literatury opracuj po zajęciach budowę wiązek centrycznych.
&
Narysuj i opisz schemat wiązki leptocentrycznej w kłączu konwalii - Convallaria majalis (liliowate - Liliaceae) oraz schemat wiązki hadrocentrycznej w kłączu orlicy - Pteridium aquilinum (paprotkowate - Polypodiaceae).
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
16
Różnicowanie i organizacja tkanek w budowie pierwotnej i wtórnej Przekroje poprzeczne przez łodygę kokornaku wielkolistnego - Aristolochia macrophylla (kokornakowate - Aristolochiaceae). Budowa pierwotna. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
skórka (epiderma) kora pierwotna: kolenchyma miękisz endoderma walec osiowy: okolnica (perycykl): część sklerenchymatyczna część miękiszowa
wiązka waskularna kolateralna otwarta: floem pierwotny prokambium ksylem pierwotny
promienie rdzeniowe (pierwotne)
rdzeń (zbudowany z komórek miękiszowych)
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
17
Budowa wtórna. Porównaj obraz mikroskopowy z rysunkiem.
4r .
3r .
1r .
2r .
pr zy ro st y
ro cz ne
dr e
wn a
Wpisz objaśnienia: korek, fellogen, felloderma, peryderma, kolenchyma, miękisz korowy, endoderma, okolnica, łyko pierwotne, łyko wtórne, kambium, promień rdzeniowy, promień łykowy, promień drzewny, wtórny promień łykodrzewny, drewno wczesne, drewno późne, drewno wtórne, drewno pierwotne, rdzeń.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
18
Przekroje poprzeczne przez łodygę sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae).
Budowa pierwotna Opisz elementy strukturalne: skórka (epiderma), miękisz korowy, pierwotny przewód żywiczny, wiązki kolateralne otwarte, rdzeniowy promień miękiszowy, rdzeń miękiszowy, łyko pierwotne, prokambium, drewno pierwotne.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
19
Budowa wtórna Wprowadź objaśnienia: skórka (epiderma), peryderma (korek, fellogen, felloderma), kora pierwotna, pierwotne przewody żywiczne, region łyka pierwotnego, łyko wtórne, kambium, drewno wtórne, roczny przyrost drewna wtórnego, drewno wczesne, drewno późne, drewno pierwotne, miękiszowy rdzeń.
Literatura Podstawowa: Strasburger E. i inni. - Botanika. 1972. PWRiL. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania.PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
&
Dla zainteresowanych rozwinięciem tematu: Tomanek J. , Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008, wyd. VII. PWRiL. Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
20
Morfologia i anatomia liści
Rodzaje liści w cyklu rozwojowym rośliny Liścienie i liście właściwe [młodociane (juwenilne) i dojrzałe (definitywne)] na przykładzie jesionu wyniosłego - Fraxinus excelsior (oliwkowate - Oleaceae). Na rysunku liścia dojrzałego wprowadź objaśnienia: nasada liścia, ogonek liściowy, osadka, listek. Korzystając z załączonego ilustrowanego słownika (str. 23), opisz liść definitywny jesionu. Narysuj siewkę i napisz nazwy rodzajów liści na niej występujących.
Siewka
Opis liścia definitywnego jesionu:
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
21
Rodzaje liści na rocznym pędzie sosny pospolitej - Pinus sylvstris (sosnowate - Pinaceae).
Fragment długopędu sosny. Wprowadź objaśnienia: długopęd, liście łuskowate, pochewka z błonkowatych łusek, igły na krótkopędzie, krótkopęd.
A
Heterofilia (różnopostaciowość liści) Heterofilia u morwy białej - Morus alba (morwowate - Moraceae). Korzystając z załączonego ilustrowanego słownika (str. 24), opisz przedstawione na schemacie liście morwy.
2 1:
1 2:
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
22
Przylistki Przylistki głogu jednoszyjkowego - Crataegus monogyna (różowate - Rosaceae). Narysuj nasadową część liścia wraz z przylistkami i wprowadź objaśnienia: blaszka liściowa, ogonek liściowy, nasada liścia, przylistki.
Morfologiczne podstawy klasyfikacji liści Unerwienie 1
Podstawowe kształty liści 3
2
5
4
7
6
10
9
8
Liście pojedyncze 11
12
13
14
15
17
16
18
19
Liście złożone 20
21
Brzeg blaszki liściowej
22 23 24 25 26 27 28 Unerwienie: 1 - pierzaste, 2 - dłoniaste, 3 - równoległe, 4 - widełkowate (dichotomiczne). Podstawowe kształty liści: 4 - wachlarzowaty, 5 - równowąski, 6 - lancetowaty, 7 - romboidalny, 8 - jajowaty, 9 - odwrotnie jajowaty, 10 - eliptyczny. Liście pojedyncze: 11 - nie podzielony, 12 - pierzastowrębny, 13 - dłoniasto klapowany, 14 - pierzastoklapowany, 15 - dłoniastodzielny, 16 - pierzastodzielny, 17 dłoniastosieczny, 18 - pierzastosieczny. Liście złożone: 19 - nieparzystopierzasty, 20 - parzystopierzasty, 21 - dłoniasty. Brzeg blaszki liściowej: 22 - całobrzegi, 23 - falisty, 24 - piłkowany, 25 - podwójnie piłkowany, 26 - ząbkowany, 27 - karbowany, 28 - ciernisty. Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
23
Organizacja tkankowa liścia Liść unifacjalny (jednopowierzchniowy) na przykładzie pszenicy - Triticum aestivum (trawy Poaceae).
&
Porównaj obraz mikroskopowy przekroju poprzecznego liścia z rysunkiem.
Korzystając z podanej literatury opisz elementy liścia: 1 - blaszka liściowa, pochwa liściowa, języczek, kolanko. 2 - komórki zawiasowe, skórka, aparat szparkowy, miękisz asymilacyjny, wiązka przewodząca, ksylem, floem, sklerenchyma.
1
2
A
Liść bifacjalny (dwupowierzchniowy, grzbietobrzuszny) na przykładzie jabłoni Malus sp. (różowate - Rosaceae). Porównaj obraz mikroskopowy przekroju poprzecznego liścia z rysunkiem. Napisz objaśnienia: skórka górna, skórka dolna, miękisz asymilacyjny: palisadowy i gąbczasty, pochwa sklerenchymatyczna, floem, ksylem, kolenchyma włóknista, aparat szparkowy.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
24
Liść o budowie kseromorficznej na przykładzie sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Narysuj schemat przekroju poprzecznego igły sosny. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zastanów się jakie cechy w budowie tego liścia świadczą o jego przystosowaniu do funkcjonowaniu w warunkach niedosytu wody.
skórka (epiderma) podskórnia (hypoderma) aparat szparkowy przewód żywiczny miękisz asymilacyjny (mezofil) endoderma (śródskórnia) tkanka transfuzyjna wiązka kolateralna otwarta: floem (łyko) kambium ksylem (drewno)
Porównaj obraz mikroskopowy (powiększenie x400) fragmentu przekroju poprzecznego igły sosny z załączonym rysunkiem i wpisz właściwe objaśnienia: kutykula, epiderma, hypoderma, zewnętrzna komora szparkowa, komórki aparatu szparkowego, wewnętrzna komora podszparkowa, komórka mezofilu pod szparką, miękisz asymilacyjny, endoderma, tkanka transfuzyjna (cewki i miękisz), jamki lejkowate.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
25
Organizacja tkankowa liścia Transformacje funkcjonalne liści Opracuj podstawowe rodzaje modyfikacji strukturalnych i funkcjonalnych liści. Wymień je, podając przykłady roślin, u których występują.
& 1. 2. 3. ... ... ... ... ... ... ...
Literatura Podstawowa: Strasburger E. i inni. - Botanika. 1972. PWRiL. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
&
Dla zainteresowanych rozwinięciem tematu: Tomanek J. , Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008, wyd. VII. PWRiL. Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
26
Katedra Botaniki Leśnej Wydział Leśny SGGW Warszawa Rok akademicki 2010/2011
Nazwisko i imię Grupa
Numer miejsca
Ćwiczenia w dniu
Numer mikroskopu godz.
Materiał roślinny
Preparaty, obserwacje mikroskopowe
Wykonanie rysunków i opisów
& Studiowanie literatury
A
Po ćwiczeniach wpisz nazwę łacińską gatunku i rodziny
Zapoznaj się z treścią programu przedmiotu Botanika Leśna na Wydziale Leśnym SGGW w Warszawie
Materiały dydaktyczne do pobrania ze strony: http://wl.sggw.waw.pl/units/botanika/matdyd
Metoda obserwacji za pomocą mikroskopu optycznego Budowa mikroskopu optycznego KF2 ICS Zeiss
1. Binokular 9. Tubus 7. Statyw 10. Tarcza rewolwerowa z obiektywami
2. Obiektywy
11. Śruba makrometryczna
8. Stolik
3. Suwak kondensora 12. Śruba mikrometryczna 4. Lampa halogenowa 5. Potencjometr
6. Podstawa mikroskopu Układ Optyczny
1. Binokular (dwa okulary o powiększeniu x10) 2. Obiektywy o powiększeniach: x5, x10, x40. Obiektywy ustawione są na tarczy rewolwerowej wg rosnącego powiększenia zgodnie z ruchem wskazówek zegara 3. Kondensor z przesłoną aperturową i polową (do zmiany wielkości oświetlonego pola) Układ Oświetlający 4. Źródło światła w postaci lampy halogenowej umieszczonej w podstawie mikroskopu i oprawa lustra oświetlającego 5. Potencjometr do regulacji natężenia światła Układ Mechaniczny 6. Podstawa mikroskopu 7. Statyw 8. Stolik - uchwyty do preparatu - śruby do regulacji położenia stolika (w przód i w tył) i preparatu (w prawo i w lewo) 9. Tubus 10. Tarcza rewolwerowa z obiektywami 11. Śruba makrometryczna do zgrubnego ustawiania ostrości obrazu 12. Śruba mikrometryczna do precyzyjnego ustawiania ostrości obrazu
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
2
Obsługa mikroskopu optycznego KF2 ICS Zeiss
Wskazówki ogólne Pracując z mikroskopem przestrzegaj następujących zaleceń: 1. Używaj zawsze tego samego mikroskopu: są one oznaczone numerami od 1 do 16. Numer swojego mikroskopu wpisz do zeszytu ćwiczeniowego. 2. Chroń mikroskop przed wstrząsami i uderzeniami. 3. Chroń części optyczne mikroskopu przed zabrudzeniem (tuszem do rzęs, odciskami palców, kurzem, itp.) oraz uszkodzeniami mechanicznymi (zarysowaniem, dotknięciem do powierzchni preparatu). 4. Zanieczyszczenia z soczewek okularów i obiektywów usuwaj natychmiast miękką ściereczką do przyrządów optycznych suchą, lub nasączoną wodą destylowaną. 5. Pracę rozpoczynaj zawsze od obiektywu o małym powiększeniu (x10 lub x5 ) i natężenia oświetlenia ok. 4. Dopiero po ustawieniu ostrości widzenia i kontrastu obrazu w tych warunkach, możesz zmienić obiektyw na dający duże powiększenie (x40). 6. Pamiętaj o wyłączeniu oświetlenia mikroskopu po zakończeniu obserwacji. 7. Wszelkie trudności bądź nieprawidłowości w pracy z mikroskopem natychmiast zgłaszaj osobom prowadzącym ćwiczenia. 8. Pod koniec ćwiczeń uporządkuj stanowisko pracy: preparaty odłóż w kolejności do tekturowych teczek, śmieci wyrzuć do kosza. Zakończenie pracy zgłoś osobom prowadzącym ćwiczenia. Dopiero po sprawdzeniu stanu mikroskopu i stanowiska pracy przez osobę prowadzącą ćwiczenia możesz opuścić salę ćwiczeń. Niedopełnienie tego zalecenia może skutkować obciążeniem finansowym za uszkodzenie mikroskopu. Bezwzględnie przestrzegaj następujących zakazów: - Nie zaczynaj obserwacji mikroskopowej od obiektywu o powiększeniu większym od x10. - Nie używaj śruby makrometrycznej do regulacji ostrości obrazu pod obiektywem x40. - Nie wyjmuj preparatu spod obiektywu x40. - Nie dotykaj palcami górnej powierzchni szkiełka przykrywkowego preparatu. - Niczego nie rób na siłę. - Pod żadnym pozorem nie próbuj samodzielnie naprawiać mikroskopu ani rozkręcać obiektywów lub innych części mikroskopu.
Obserwacja mikroskopowa 1. Ustaw obiektyw x10 lub x5 w pozycji roboczej. 2. Ustaw przesłonę polową właściwą dla danego obiektywu: w pozycji skrajnie na prawo dla obiektywów x10 i x40; skrajnie na lewo dla obiektywu x5. 3. Ustaw natężenie światła w pozycji 4 przekręcając potencjometr zgodnie z ruchem wskazówek zegara. 4. Włóż preparat w uchwyty stolika mikroskopu i ustaw obiekt do obserwacji dokładnie pod obiektywem mikroskopu, używając do tego celu 2 zespolonych ze sobą śrub. Dolna śruba umożliwia przesuwanie obiektu w lewo i w prawo, górna powoduje ruch stolika w przód i w tył. 5. Ustaw właściwy dla siebie rozstaw okularów. 6. Za pomocą śruby makrometrycznej ustaw wstępnie ostrość widzenia, a następnie popraw ją używając mikrośruby mikrometrycznej. Śruby powodują ruch obiektywu w górę i w dół: makrometryczna z dużym skokiem a mikrometryczna z małym. 7. Dobierz intensywność oświetlenia (regulacja potencjometrem) i kontrast (regulacja przesłony aperturowej) do obserwowanego obiektu kierując się następującymi wskazówkami: - delikatne struktury, słabo odróżniające się od tła (cytoplazma, jądro komórkowe i inne organelle w preparatach słabo barwionych lub nie barwionych) oraz mocno rozjaśnione tkanki i bardzo cienkie preparaty widać wyraźniej przy przymkniętej przesłonie aperturowej, - grubsze preparaty (np. cięte ręcznie) i miejsca gęstsze optycznie (np. tkanki typu martwica korkowa, drewno) są lepiej widoczne przy szerzej otwartej przesłonie aperturowej. 8. Obserwację pod dużym powiększeniem (obiektyw x40) możesz rozpocząć dopiero po ustawieniu ostrego, dobrze oświetlonego i skontrastowanego obrazu przy mniejszym powiększeniu (obiektyw x10). Obiektywy są zsynchronizowane, co oznacza, że zmiana obiektywu nie ma wpływu na ostrość obrazu. Jeśli jednak zachodzi konieczność poprawienia ostrości przy obiektywie x40 używaj do tego celu jedynie mikrośruby! Zazwyczaj dla uzyskania dobrego obrazu przy tym obiektywie konieczna jest korekta otwarcia przesłony aperturowej. 9. Bezwzględnie zmień obiektyw na x10 przed wymianą preparatu na następny. 10. Po zakończeniu obserwacji mikroskopowej wyłącz oświetlenie mikroskopu, w pozycji roboczej ustaw obiektyw x10, wyjmij preparat.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
3
Budowa komórki roślinnej
Protoplast, ruch organeli i cytoplazmy W żywej komórce włoska skórki (epidermy) łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate Cucurbitaceae), zaobserwuj: a. ścianę komórkową, blaszkę środkową, cytoplazmę przyścienną (parietalną), wakuole, transwakuolarne nici cytoplazmatyczne, jądro komórkowe, jąderko, plastydy i inne, mniejsze organele widoczne jako ziarnistości; b. ruch organeli i cytoplazmy. Narysuj komórkę i opisz widoczne elementy strukturalne. Zaznacz położenie plazmalemmy i tonoplastu. Strzałkami oznacz kierunki ruchu cytoplazmy w komórce. Zdefinuj jaki to rodzaj ruchu.
A Literatura podstawowa: Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. Wyd. Nauk. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. Wyd. Nauk. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. Wyd. Nauk. PWN.
&
Literatura uzupełniająca: Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. - Podstawy biologii komórki.1999. Wyd. Nauk. PWN. Wojtaszek P., Woźny A., Ratajczak L. - Biologia komórki roślinnej. T. 1 i 2. 2006.Wyd. Nauk. PWN. Warszawa. Woźny A., Michejda J., Ratajczak L. (red.) - Podstawy biologii komórki roślinnej. 2000. Wyd. UAM, Poznań.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
4
Ściana komórkowa
Tkanki wzmacniające: kolenchyma (zwarcica) i sklerenchyma (twardzica) Komórki kolenchymy kątowej na przekroju poprzecznym łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae). Narysuj komórki kolenchymy. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi tych komórek.
kątowe zgrubienia celulozowej ściany komórkowej blaszka środkowa protoplast
A Komórki włókien sklerenchymatycznych (stereidy) na przekroju poprzecznym łodygi dyni Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae). Narysuj komórki sklerenchymy. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
równomiernie zgrubiała, zlignifikowana (zdrewniała) ściana komórkowa blaszka środkowa światło komórki
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
5
Komórki kamienne (sklereidy) z owocu rzekomego gruszy - Pyrus communis (różowate Rosaceae). Porównaj obraz mikroskopowy z rysunkiem. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
zdrewniała i zmineralizowana ściana komórkowa światło komórki jamki proste blaszka środkowa
A
Tkanki przewodzące: elementy drewna (ksylemu) i łyka (floemu) Budowa różnych typów naczyń, rurki sitowej i komórki towarzyszącej na przekroju podłużnym wiązki łykodrzewnej (waskularnej) w budowie pierwotnej łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae). Odszukaj w obrazie mikroskopowym preparatu narysowane niżej elementy strukturalne. Wprowadź do rysunku niżej podane oznaczenia literowe oraz liczbowe (za pomocą klamer). 1. Elementy łyka: a - żywe rurki sitowe z celulozowymi ścianami, b - płyta sitowa, c - komórka towarzysząca. 2. Kambium. 3. Elementy drewna: martwe człony naczyń ze zdrewniałymi ścianami różnych typów: e - siateczkowato-jamkowata, f - jamkowata, g - drabinkowa (schodkowa), h - spiralna, i - pierścieniowa. Zaznacz klamrą i wprowadź nazwy: protoksylem i metaksylem.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
6
Tkanki okrywające: skórka (epiderma) i korek (fellem) Komórki skórki (epidermy), elementu pierwotnej tkanki okrywającej liścia kliwii - Clivia sp.(amarylkowate - Amaryllidaceae) lub jemioły pospolitej - Viscum album (gązewnikowate Loranthaceae). Narysuj komórki skórki. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
kutykula ściana skutynizowana ściana celulozowa blaszka środkowa protoplast
A Komórki korka (fellemu), elementu wtórnej tkanki okrywającej - korkowicy (perydermy) na przekroju poprzecznym pędu bzu czarnego - Sambucus nigra (przewiertniowate - Caprifoliaceae). Porównaj obraz mikroskopowy z załączonymi rysunkami. Odszukaj położenie komórek korka i kolenchymy płatowej. Opisz widoczne elementy strukturalne:epiderma, fellem, fellogen, felloderma, kolenchyma płatowa. Zaznacz klamrą perydermę oraz obszar przetchlinki. Zaznacz, gdzie występuje kutykula, ściana skutynizowana, skorkowaciała i celulozowa.
A Literatura podstawowa: Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
&
Literatura uzupełniająca: Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. - Podstawy biologii komórki. Wyd. Nauk. PWN. 1999. Woźny A., Michejda J., Ratajczak L. (red.) - Podstawy biologii komórki roślinnej. 2000. Wyd. UAM, Poznań.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
7
Budowa korzenia
Morfologia młodego korzenia Młody korzeń sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae) oraz pszenicy - Triticum aestivum (trawy - Poaceae). Przygotuj preparaty w wodzie zgodnie ze wskazówkami prowadzącego zajęcia. Porównaj wierzchołki korzenia sosny i pszenicy. Zidentyfikuj następujące strefy i komórki w ich budowie: strefa dojrzałości (różnicowania, włośnikowa), komórki włośnikowe, strefa wzrostu na długość (elongacyjna), protomerystem, czapeczka (kalyptra). Narysuj schemat wierzchołkowej części korzenia sosny. Klamrami i strzałkami połącz objaśnienia z właściwymi elementami korzeni obu gatunków.
korzeń sosny
korzeń pszenicy
strefa dojrzałości
komórki włośnikowe
strefa wzrostu na długość
protomerytem czapeczka
Na czym polega zasadnicza różnica w budowie wierzchołkowej części korzenia ww. gatunków i z czego ona wynika?
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
8
Organizacja merystemu wierzchołkowego korzenia Przekrój podłużny przez merystem wierzchołkowy korzenia cebuli - Allium cepa (liliowate Liliaceae). Porównaj obraz mikroskopowy z załączonym rysunkiem. Zaobserwuj, gdzie znajdują się komórki w różnych fazach mitozy. O czym to świadczy? Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. prokambium prakora
praskórka
strefa wzrostu na długość
protomerystem z komórkami inicjalnymi ułożonymi w trzech piętrach
czapeczka (kalyptra)
A Zapoznaj się z różnymi typami budowy merystemów wierzchołkowych korzenia: 1. Paproci - Pteris cretica (paprotniki - Pteridopsida). 2. Sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae)
&
Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
prokambium (walec osoiwy) prakora (kora pierwotna) praskórka (skórka) komórka inicjalna komórki inicjalne czapeczka (kalyptra) statolity
1
2
A Mitoza - przebieg i rola.
& Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
9
Budowa wtórna korzenia sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Przykład korzenia wytwarzającego przyrost wtórny.
Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zastanów się jakie funkcje pełni korzeń o budowie wtórnej i jak przejawia się to w jego budowie.
korek (fellem) fellogen felloderma
korkowica (peryderma)
region łyka pierwotnego łyko wtórne kambium drewna wtórne granica rocznego przyrostu drewna pierwotne wtórne
promienie łykodrzewne
pierwotne wtórne
przewody żywiczne
protoksylem metaksylem
drewno pierwotne
Przekształcenia funkcjonalne korzenia Korzeń jako organ podporowo-czepny u filodendronu - Monstera deliciosa (obrazkowate Araceae).
&
Wyjaśnij na czym polegają modyfikacje w budowie korzenia tego typu.
epiblema korek sklerenchyma fellogen miękisz kory pierwotnej sklerenchyma endoderma perycykl floem pierwotny ksylem pierwotny
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
11
Różnicowanie i organizacja tkanek w budowie pierwotnej i wtórnej korzenia Budowa pierwotna korzenia kosaćca - Iris sp. (kosaćcowate - Iridaceae). Przykład korzenia nie wytwarzającego przyrostu wtórnego. Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
skórka z włośnikam (epiblema)
kora pierwotna: egzoderma miękisz endoderma trzeciorzędowa walec osiowy: okolnica (perycykl) wiązki drewna (ksylemu) pierwotnego układ radialny wiązki łyka (floemu) pierwotnego Odpowiedz na pytanie jak w budowie korzenia przejawia się jego przystosowanie do pełnienia dwóch funkcji: chłonnej i mechanicznej polegającej na umocowaniu rośliny w podłożu?
Porównaj obraz mikroskopowy (pow. x400) fragmentu przekroju poprzecznego korzenia kosaćca z rysunkiem i wpisz objaśnienia: komórka endodermy trzeciorzędowej (ze zgrubieniami na wew. ścianach stycznych i promieniowych), komórka przepustowa endodermy, naczynie protoksylemu, naczynie metaksylemu, komórka okolnicy, komórka miękiszowa kory pierwotnej, człon rurki sitowej, komórka towarzysząca.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
10
Opracuj dowolny przykład budowy korzenia spichrzowego.
&
Narysuj schemat przekroju poprzecznego i napisz objaśnienia.
Korzystając z podanej literatury opracuj samodzielnie inne typy modyfikacji korzeni.
&
Podaj typy modyfikacji korzeni oraz nazwy roślin, u których występują.
Korzystając z podanej literatury opracuj zjawisko mikoryzy ekto- i endotroficznej.
&
Podaj przykłady dla drzew leśnych.
Literatura podstawowa: Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN. Tomanek J., Witkowska-Żuk L. - Botanika Leśna. Wyd. VII z 2008 r. PWRiL, Warszawa.
&
Literatura uzupełniająca: Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
12
Organizacja tkankowa łodygi
Organizacja wierzchołka pędu Przekrój podłużny przez merystem wierzchołkowy w okresie wzrostu pędu bobu - Vicia faba (motylkowate - Fabaceae). Narysuj schemat wierzchołka pędu. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
protomerystem zawiązki liści zawiązki pąków bocznych prokambium
Porównaj obraz mikroskopowy pow. x 400 z rysunkiem. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
Protomerystem: tunika korpus Merystematyczna, podwierzchołkowa część łodygi: praskórka pramiękisz peryferyczny (prakora) prokambium pramiękisz centralny (prardzeń) zawiązek liścia (primordium)
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
13
Budowa pierwotna łodygi i organizacja wiązek waskularnych Łodyga pełna kukurydzy - Zea mays (trawy - Poaceae) jako przykład łodygi roślin nie wytwarzających przyrostu wtórnego. Narysuj schemat fragmentu przekroju poprzecznego. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uzupełnij objaśnienia.
skórka (epiderma) sklerenchyma
łyko pierwotne drewno pierwotne
typ wiązki łykodrzewnej
(waskularnej) miękisz zasadniczy
A Łodyga pusta żyta - Secale cereale (trawy - Poaceae) jako przykład łodygi roślin nie wytwarzających przyrostu wtórnego. Narysuj schemat przekroju poprzecznego. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uzupełnij objaśnienia.
skórka (epiderma) miękisz asymilacyjny sklerenchyma
łyko pierowtne drewno pierowtne
typ wiązki łykodrzewnej (waskularnej)
miękisz zasadniczy kanał powietrzny
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
14
Wiązka kolateralna zamknięta na przekroju poprzecznym łodygi kukurydzy - Zea mays (trawy Poaceae). Porównaj obraz mikroskopowy wiązki waskularnej z rysunkiem. Napisz objaśnienia: miękisz, sklerenchyma, człon rurki sitowej z widoczną płyta sitowa, komórka towarzysząca, rurka sitowa, cewka, naczynie metaksylemu, naczynie protoksylemu, kanał powietrzny reksygenowy.
Wiązka kolateralna otwarta na przekroju poprzecznym łodygi kokornaku - Aristolochia macrophylla (kokornakowate - Aristolochiaceae). Narysuj schemat wiązki i opisz elementy strukturalne.
Na czym polega zasadnicza różnica w budowie wiązki otwartej i zamkniętej? Jakie są konsekwencje róznic w budowie tych dwóch typów wiązek? U jakich grup systematycznych roślin wystepują wiązki zamknięte a u jakich otwarte?
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
15
Wiązka bikolateralna w łodydze dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae).
&
Narysuj schemat wiązki i opisz elementy strukturalne: floem zewnętrzny, kambium, ksylem, floem wewnętrzny.
Korzystając z podanej literatury opracuj po zajęciach budowę wiązek centrycznych.
&
Narysuj i opisz schemat wiązki leptocentrycznej w kłączu konwalii - Convallaria majalis (liliowate - Liliaceae) oraz schemat wiązki hadrocentrycznej w kłączu orlicy - Pteridium aquilinum (paprotkowate - Polypodiaceae).
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
16
Różnicowanie i organizacja tkanek w budowie pierwotnej i wtórnej Przekroje poprzeczne przez łodygę kokornaku wielkolistnego - Aristolochia macrophylla (kokornakowate - Aristolochiaceae). Budowa pierwotna. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
skórka (epiderma) kora pierwotna: kolenchyma miękisz endoderma walec osiowy: okolnica (perycykl): część sklerenchymatyczna część miękiszowa
wiązka waskularna kolateralna otwarta: floem pierwotny prokambium ksylem pierwotny
promienie rdzeniowe (pierwotne)
rdzeń (zbudowany z komórek miękiszowych)
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
17
Budowa wtórna. Porównaj obraz mikroskopowy z rysunkiem.
4r .
3r .
1r .
2r .
pr zy ro st y
ro cz ne
dr e
wn a
Wpisz objaśnienia: korek, fellogen, felloderma, peryderma, kolenchyma, miękisz korowy, endoderma, okolnica, łyko pierwotne, łyko wtórne, kambium, promień rdzeniowy, promień łykowy, promień drzewny, wtórny promień łykodrzewny, drewno wczesne, drewno późne, drewno wtórne, drewno pierwotne, rdzeń.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
18
Przekroje poprzeczne przez łodygę sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae).
Budowa pierwotna Opisz elementy strukturalne: skórka (epiderma), miękisz korowy, pierwotny przewód żywiczny, wiązki kolateralne otwarte, rdzeniowy promień miękiszowy, rdzeń miękiszowy, łyko pierwotne, prokambium, drewno pierwotne.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
19
Budowa wtórna Wprowadź objaśnienia: skórka (epiderma), peryderma (korek, fellogen, felloderma), kora pierwotna, pierwotne przewody żywiczne, region łyka pierwotnego, łyko wtórne, kambium, drewno wtórne, roczny przyrost drewna wtórnego, drewno wczesne, drewno późne, drewno pierwotne, miękiszowy rdzeń.
Literatura Podstawowa: Strasburger E. i inni. - Botanika. 1972. PWRiL. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania.PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
&
Dla zainteresowanych rozwinięciem tematu: Tomanek J. , Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008, wyd. VII. PWRiL. Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
20
Morfologia i anatomia liści
Rodzaje liści w cyklu rozwojowym rośliny Liścienie i liście właściwe [młodociane (juwenilne) i dojrzałe (definitywne)] na przykładzie jesionu wyniosłego - Fraxinus excelsior (oliwkowate - Oleaceae). Na rysunku liścia dojrzałego wprowadź objaśnienia: nasada liścia, ogonek liściowy, osadka, listek. Korzystając z załączonego ilustrowanego słownika (str. 23), opisz liść definitywny jesionu. Narysuj siewkę i napisz nazwy rodzajów liści na niej występujących.
Siewka
Opis liścia definitywnego jesionu:
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
21
Rodzaje liści na rocznym pędzie sosny pospolitej - Pinus sylvstris (sosnowate - Pinaceae).
Fragment długopędu sosny. Wprowadź objaśnienia: długopęd, liście łuskowate, pochewka z błonkowatych łusek, igły na krótkopędzie, krótkopęd.
A
Heterofilia (różnopostaciowość liści) Heterofilia u morwy białej - Morus alba (morwowate - Moraceae). Korzystając z załączonego ilustrowanego słownika (str. 24), opisz przedstawione na schemacie liście morwy.
2 1:
1 2:
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
22
Przylistki Przylistki głogu jednoszyjkowego - Crataegus monogyna (różowate - Rosaceae). Narysuj nasadową część liścia wraz z przylistkami i wprowadź objaśnienia: blaszka liściowa, ogonek liściowy, nasada liścia, przylistki.
Morfologiczne podstawy klasyfikacji liści Unerwienie 1
Podstawowe kształty liści 3
2
5
4
7
6
10
9
8
Liście pojedyncze 11
12
13
14
15
17
16
18
19
Liście złożone 20
21
Brzeg blaszki liściowej
22 23 24 25 26 27 28 Unerwienie: 1 - pierzaste, 2 - dłoniaste, 3 - równoległe, 4 - widełkowate (dichotomiczne). Podstawowe kształty liści: 4 - wachlarzowaty, 5 - równowąski, 6 - lancetowaty, 7 - romboidalny, 8 - jajowaty, 9 - odwrotnie jajowaty, 10 - eliptyczny. Liście pojedyncze: 11 - nie podzielony, 12 - pierzastowrębny, 13 - dłoniasto klapowany, 14 - pierzastoklapowany, 15 - dłoniastodzielny, 16 - pierzastodzielny, 17 dłoniastosieczny, 18 - pierzastosieczny. Liście złożone: 19 - nieparzystopierzasty, 20 - parzystopierzasty, 21 - dłoniasty. Brzeg blaszki liściowej: 22 - całobrzegi, 23 - falisty, 24 - piłkowany, 25 - podwójnie piłkowany, 26 - ząbkowany, 27 - karbowany, 28 - ciernisty. Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
23
Organizacja tkankowa liścia Liść unifacjalny (jednopowierzchniowy) na przykładzie pszenicy - Triticum aestivum (trawy Poaceae).
&
Porównaj obraz mikroskopowy przekroju poprzecznego liścia z rysunkiem.
Korzystając z podanej literatury opisz elementy liścia: 1 - blaszka liściowa, pochwa liściowa, języczek, kolanko. 2 - komórki zawiasowe, skórka, aparat szparkowy, miękisz asymilacyjny, wiązka przewodząca, ksylem, floem, sklerenchyma.
1
2
A
Liść bifacjalny (dwupowierzchniowy, grzbietobrzuszny) na przykładzie jabłoni Malus sp. (różowate - Rosaceae). Porównaj obraz mikroskopowy przekroju poprzecznego liścia z rysunkiem. Napisz objaśnienia: skórka górna, skórka dolna, miękisz asymilacyjny: palisadowy i gąbczasty, pochwa sklerenchymatyczna, floem, ksylem, kolenchyma włóknista, aparat szparkowy.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
24
Liść o budowie kseromorficznej na przykładzie sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Narysuj schemat przekroju poprzecznego igły sosny. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zastanów się jakie cechy w budowie tego liścia świadczą o jego przystosowaniu do funkcjonowaniu w warunkach niedosytu wody.
skórka (epiderma) podskórnia (hypoderma) aparat szparkowy przewód żywiczny miękisz asymilacyjny (mezofil) endoderma (śródskórnia) tkanka transfuzyjna wiązka kolateralna otwarta: floem (łyko) kambium ksylem (drewno)
Porównaj obraz mikroskopowy (powiększenie x400) fragmentu przekroju poprzecznego igły sosny z załączonym rysunkiem i wpisz właściwe objaśnienia: kutykula, epiderma, hypoderma, zewnętrzna komora szparkowa, komórki aparatu szparkowego, wewnętrzna komora podszparkowa, komórka mezofilu pod szparką, miękisz asymilacyjny, endoderma, tkanka transfuzyjna (cewki i miękisz), jamki lejkowate.
A Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
25
Organizacja tkankowa liścia Transformacje funkcjonalne liści Opracuj podstawowe rodzaje modyfikacji strukturalnych i funkcjonalnych liści. Wymień je, podając przykłady roślin, u których występują.
& 1. 2. 3. ... ... ... ... ... ... ...
Literatura Podstawowa: Strasburger E. i inni. - Botanika. 1972. PWRiL. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
&
Dla zainteresowanych rozwinięciem tematu: Tomanek J. , Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008, wyd. VII. PWRiL. Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW
26
Related Documents 171j1w
1a_cytologia I Anatomia 2010 3b2v2b
October 2021 0
Anatomia Humana I - Dorso. 11h5k
September 2022 0
Anatomia I Esfenoides 2h2i7
January 2023 0
Anatomia Dental I 6v57k
November 2019 84
Digestivni Sistem I 2010 1066f
January 2022 0